Ο Ιπποκράτης υπήρξε ο συνεχιστής μιας μακραίωνης ιατρικής παράδοσης, που αναπτύχθηκε στον αρχαίο Ελληνικό Κόσμο και ο θεμελιωτής της ιατρικής επιστήμης. Αρχίζοντας αυτή η παράδοση τουλάχιστον απ’ τον Ασκληπιό, γενάρχη και κυρίαρχη θεότητα της ιατρικής, φθάνουμε στις φυσιολογικές αντιλήψεις των Ελλήνων φιλοσόφων, που επέδρασαν άμεσα στη διαμόρφωση της προϊπποκρατικής ιατρικής. Οι απόψεις των φιλοσόφων και ειδικότερα το σύστημα των τεσσάρων κοσμογονικών στοιχείων που αποκάλυψαν (δηλ. του θερμού-ψυχρού, υγρού-ξηρού), αποτέλεσαν τη γέφυρα που συνέδεσε την προϊπποκρατική ιατρική με την ιπποκρατική καθ’ αυτό σκέψη. Μεγάλη ωστόσο υπήρξε και η συμβολή της πρακτικής πείρας των παραγόντων των γυμναστηρίων (Γυμνασίων), των χώρων όπου οι αρχαίοι μας πρόγονοι ασκούσανε το σώμα. Στους «γυμνασίαρχους», άλλωστε, αποδίδεται η αξιοθαύμαστη και ακριβολόγα γνώση της εξωτερικής ανατομίας των αθλητών.
Έτσι είχαν τα πράγματα, ώσπου γεννήθηκε στην Κω το 460 π.Χ. ο μεγάλος Ασκληπιάδης, ο Ιπποκράτης, που ταξίδεψε, μελέτησε, δίδαξε, συνέγραψε και θεράπευσε ασθενείς από κάθε είδους νοσήματα. Για το τεράστιας σημασίας έργο του δίκαια αναγνωρίσθηκε ως ο θεμελιωτής της ιατρικής επιστήμης, παρά το γεγονός ότι αυτή υφίστατο πολλούς αιώνες ή και χιλιετίες ακόμη πριν από αυτόν. «Ιητρική δε πάλαι πάντα υπάρχει και αρχή και οδός ευρημένη εστί» διαβάζουμε στο «Περί αρχαίης ιατρικής», παράγραφος 2, σύγγραμμά του.
Για τον Ιπποκράτη ο ασθενής αποτελεί ενιαία ψυχοσωματική ενότητα και η νόσος του διέπεται από κανόνες. Τα έργα του Ιπποκράτη αναφέρονται σε όλους τους κλάδους της ιατρικής επιστήμης. Ο ίδιος γνώριζε όχι μόνο πλείστες νόσους, αλλά χρησιμοποιούσε ορολογία για τις ασθένειες και τα συμπτώματά τους, που και σήμερα, μετά πάροδο εικοσιπέντε αιώνων, είναι σε χρήση. Για παράδειγμα ανάμεσα στο πλήθος των νοσημάτων, που μνημονεύει στη νοσολογία του ο Ιπποκράτης, βρίσκουμε την πνευμονία, την πλευρίτιδα, τον καρκίνο, την αμυγδαλίτιδα, τη διφθερίτιδα, τη λιθίαση των νεφρών, τα οξέα και χρόνια αποστήματα των νεφρών, την επιληψία, την ημιπληγία, τις παραπληγίες και παραλύσεις νεύρων, τη μανία, τη μελαγχολία, την επιδημική γρίπη, τον κοιλιακό τύφο και τόσες άλλες παθήσεις. Σήμερα, που τα πεδία της ιατρικής επιστήμης διευρύνθηκαν σε αφάνταστο βαθμό και νέοι, αυτοτελείς κλάδοι, βοηθούμενοι και απ’ τις τεχνολογικές εξελίξεις, έχουν προστεθεί στην υπηρεσία της υγείας του ανθρώπου, όπως είναι η νοσηλευτική, που παρέχει συνεχώς αναβαθμιζόμενη και με πολλές εξειδικεύσεις την επιστημονική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και περιποίηση στους ασθενείς, η ζωντάνια και η ακρίβεια των παρατηρήσεων και των διδαγμάτων των βιβλίων του Ιπποκρατικού Κύκλου διατηρεί την επικαιρότητά της. Ο Λόγος του Ιπποκράτη και η Διδασκαλία του στους νεαρούς μαθητές του, βοηθούς και μελλοντικούς ιατρούς της Αρχαίας Ελλάδας, αποτελούν μιαν αληθινή κατήχηση, που ξεπερνά τον τόπο και το χρόνο, «μιλάει» και θα «μιλάει» πάντα σ’ όλους τους θεράποντες της υγείας όλων των τόπων και όλων των εποχών.
Οι παραινέσεις του Ιπποκράτη παραμένουν διαχρονικές και επίκαιρες, σαν αυτές που συναντούμε στη 17η παράγραφο του «Περί ευσχημοσύνης» έργου του.
Γράφει ο Ιπποκράτης απευθυνόμενος στους νέους ιατρούς:
«Κοντά στον άρρωστο ας παραμείνει ο βοηθός σου, ο οποίος θα παρακολουθεί την ωφέλιμη εφαρμογή των εντολών σου, εποπτεύοντας την έγκαιρη εκτέλεση όσων οφείλει να πράξει. Για το σκοπό αυτό πρέπει να εκλεγεί ένας κατατοπισμένος ήδη στην ιατρική και ικανός ν’ ανταπεξέλθει στην υπηρεσία του, να προσφέρει το ασφαλές και κυρίως για να σου καθιστά γνωστό ό, τι έγινε κατά τη διάρκεια της απουσίας σου, ώστε να μη σου διαφεύγει τίποτα. Μην επιτρέπεις δε σε κανέναν ιδιώτη να πάρει το λόγο στα ιατρικά πράγματα, γιατί αλλιώς ό, τι κακό ήθελε συμβεί απ’ την αμάθειά του, θα βαρύνει εσένα».
Απ’ το περιεχόμενο αυτού του εδαφίου διαπιστώνεται εύγλωττα η έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού στα χρόνια του Ιπποκράτη. Γι αυτό και ο κορυφαίος Κώος ιατρός πολύ σοφά και προνοητικά συμβουλεύει την παραμονή κοντά στον άρρωστο του βοηθού ιατρού, που θα του προσφέρει τις αναγκαίες νοσηλευτικές υπηρεσίες, ο οποίος, όμως, κατά τον Ιπποκράτη, δεν πρέπει να είναι ένας ιδιώτης (συγγενής, για παράδειγμα, του αρρώστου), αλλ’ ένας κατατοπισμένος ήδη στην ιατρική και ικανός ν’ ανταποκριθεί στις προσδοκίες του θεράποντα ιατρού: «Εκλέγεσθαι δε αυτών τους ήδη ες τα της τέχνης ειλημμένους, προσδούναί τι των ες το χρέος ή ασφαλέως προσενεγκείν».
Βλέπουμε, λοιπόν, τον Ιπποκράτη να καθιερώνει τη νοσηλεία, όχι με τη συμμετοχή οποιουδήποτε ατόμου, αλλά με εξειδικευμένο στην ιατρική προσωπικό. Ένα ειδικό προσωπικό, του οποίου η κατάρτιση άρχισε δειλά μερικούς αιώνες αργότερα, κατά τη Βυζαντινή εποχή, για να φθάσει η επιστημονική του εξειδίκευση στις μέρες μας ν’ αγκαλιάζει όχι μόνο ασθενείς, αλλά και άτομα με ειδικές ανάγκες και γενικά τους αναξιοπαθούντες συνανθρώπους μας, σύμφωνα με τις ιατρικές οδηγίες.
Και στο σημείο αυτό έχουμε χρέος να θυμηθούμε τη μεγάλη Βρετανίδα πρωτοπόρο της σύγχρονης νοσηλευτικής, την Florence Nightingale (1820-1910), που τον Οκτώβρη του 1854 συνόδεψε μια ομάδα εθελοντριών νοσοκόμων στα πεδία της μάχης του Κριμαϊκού Πολέμου και με δυναμισμό και αποφασιστικότητα εφάρμοσε πρώτη αντισηπτικές μεθόδους εξυγιαίνοντας τα στρατιωτικά νοσοκομεία. Και δεν σταμάτησε εδώ, αλλά ίδρυσε στο Λονδίνο την πρώτη σχολή αδελφών νοσοκόμων, συνέχισε και εδραίωσε τη νοσηλευτική επιστήμη αφιερώνοντας τη ζωή της στην προσφορά προς τον συνάνθρωπο, εμπνεόμενη απ’ τα ιδεώδη της αρχαίας ελληνικής ιατρικής, όπως αυτά θεσπίστηκαν απ’ τον Πατέρα της Ιατρικής Ιπποκράτη. Γι αυτό και οι σύγχρονοι θεράποντες της Ιατρικής, συμπεριλαμβανομένων και των Νοσηλευτών ή Νοσηλευτριών, έχουν για γνώμονά τους, για κορωνίδα τους, την αέναη ρήση του φωτισμένου τέκνου της Κω: «Ην γαρ παρή φιλανθρωπίη, πάρεστι και φιλοτεχνίη»(Διότι όπου υπάρχει η φιλανθρωπία συνυπάρχει και η αγάπη προς την επιστήμη). (Παραγγελίαι,VI).
----------------------------------------------------------
* Εναρκτήρια Ομιλία μου στο 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο Νοσηλευτών Νεφρολογίας (Κως, 16-19 Μαΐου 2002).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου