ΟΙ ΕΚΤΟΣ ΝΗΣΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΗΣ ΚΩ

Η λειτουργία του νέου Μουσείου της Ακροπόλεως κατέστησε πρόσφατα ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη επιστροφής των Ελγινείων μαρμάρων του Παρθενώνα στο φυσικό τους χώρο, ενώ παράλληλα δημιούργησε ανάλογους συνειρμούς και σ’ εμάς εδώ στο νησί της Κω, ένα νησί το οποίο ευνοήθηκε ιδιαίτερα από τη μοίρα να έχει πολύτιμους αρχαιολογικούς θησαυρούς, να ξαναδούμε πού βρίσκεται το ανεκτίμητο ανασκαφικό υλικό, που μας χάρισε από τις αρχές τουλάχιστον του περασμένου αιώνα μέχρι σήμερα η αρχαιολογική σκαπάνη.

Πλείστο μέρος των ανασκαφικών ευρημάτων παραμένει, βέβαια, στην Κω, εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο ή φυλάσσεται στα υπόγειά του, στους χώρους του λεγόμενου Μουσείου Αρχιτεκτονικών Μελών του Κάστρου της Νεραντζιάς (που παραμένει κατάκλειστο) καθώς και σε άλλους «αποθηκευτικούς» χώρους. Υπάρχουν όμως και ευρήματα της Κω, που μεταφέρθηκαν κατά τη διάρκεια της ξενικής κατοχής εκτός νησιού και εκτίθενται εκεί όπου μεταφέρθηκαν ή περιήλθαν στην κατοχή ιδιωτών και θεωρούνται εξαφανισμένα.

Με βάση τη βιβλιογραφία θα επιχειρήσω εδώ μια σύντομη αναφορά των ευρημάτων της Κω και των τόπων όπου εκτίθενται αυτά. Στους αρμόδιους τοπικούς μας φορείς απόκειται η δυνατότητα διεκδίκησης του επαναπατρισμού αυτών των ευρημάτων-όσων φυσικά είναι εφικτή η επιστροφή-ώστε να διαφυλάσσονται και να εκτίθενται μόνιμα στο νησί μας.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ

Εκεί φυλάσσονται:

1. Το καλλιτεχνικότατο ρωμαϊκό μωσαϊκό του Ορφέα με τη λύρα, ενώ εξημερώνει άγρια ζώα και πτηνά. Βρέθηκε το 1900 στις δυτικές συνοικίες της πόλης από τον R.Herzog.
2. Το κεφάλι περίφημου αγάλματος, που αποδόθηκε στον έφιππο Μέγα Αλέξανδρο κι ένα τεμάχιο του ποδιού του αλόγου του. Βρέθηκε το 1904 στις ανασκαφές του Ασκληπιείου από τον Herzog.
3. Αρχαία νομίσματα (άγνωστος αριθμός)
4. Υστεροελληνιστικό μωσαϊκό με θηρία μέσα σε οκτάγωνα σχήματα κ.λ.π.
5. Κορμός Ασκληπιού, Κεφάλι Λητώς, μαρμάρινος θώρακας, μαρμάρινα ποδάρια τραπεζιού και αναθηματικό ανάγλυφο. Βρέθηκαν όλα από τον Herzog
6. 138 Ειδώλια από ανασκαφές του ιδίου αρχαιολόγου.

ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΟΝΔΙΝΟΥ

Εκεί φυλάσσονται:

1. Το κάτω μέρος γυναικείου αγάλματος προερχόμενο από ανασκαφές του Herzog και
2. Αρχαία Νομίσματα της Κω.

MOYΣΕΙΑ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ, ΠΑΡΙΣΙΟΥ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΓΚΕΤΙΓΚΕΝ, ΑΣΜΟΛΕΑΝ ΟΞΦΟΡΔΗΣ, ΔΑΝΙΑΣ, ΣΥΛΛΟΓΗ KECKMAN EΛΣΙΝΚΙ.

Σ’ αυτά βρίσκεται μεγάλος αριθμός Κωακών Νομισμάτων.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΡΟΔΟΥ

Εκεί μεταφέρθηκαν πιθανότατα τα κεραμικά (νεολιθικής, μυκηναϊκής, γεωμετρικής εποχής), που βρέθηκαν το 1922 στις ανασκαφές της σπηλιάς της Άσπρης Πέτρας στην Κέφαλο. Εδώ φυλάσσονται ακόμη 1500 περίπου νομίσματα που βρέθηκαν στην Κω (από τους ελληνιστικούς χρόνους μέχρι και την τουρκοκρατία) εκτός εκείνων που καταγράφτηκαν από την κ. Μ.Τουλαντά - Παρισίδου το έτος 1974.

ΚΑΣΤΕΛΛΟ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Στο Παλάτι, όπως λέγεται, του Μεγάλου Μαγίστρου μεταφέρθηκαν από την Κω και τοποθετήθηκαν μετά το 1937 τα ακόλουθα ευρήματα:

1. Στην εσωτερική αυλή έξι (6) υστεροελληνιστικά μαρμάρινα αγάλματα, που βρέθηκαν στις ανασκαφές του Αρχαίου Ωδείου της Κω.
2. Από τις 17 συνολικά αίθουσες του Καστέλλου, που είναι ανοικτές στους επισκέπτες, οι 14 είναι όλες διακοσμημένες με ψηφιδωτά δάπεδα της Κω, χρονολογούμενα από τον 1^ο π. Χ. αιώνα μέχρι το πρώτο μισό του 6^ου μ. Χ. αιώνα και προερχόμενα απ’ όλους σχεδόν τους αρχαιολογικούς χώρους του νησιού και κυρίως της πόλης Κω. Περιέχουν μεγάλη ποικιλία γεωμετρικών σχεδίων, πτηνά, ψάρια, δελφίνια, άγρια θηρία, οπωροφόρα δένδρα, φυτά, φυλλοφόρους και ανθοφόρους βλαστούς, αγγεία κλπ. Ξεχωρίζουν οι μορφές της αναμαλλιασμένης μυθικής Μέδουσας, της νύμφης πάνω σε ιππόκαμπο, του νεαρού μονομάχου που αντιμετωπίζει με τη λόγχη του μια τίγρη, του Ποσειδώνα και του Πολυβώτη (πρόκειται μάλλον για τον Ποσειδώνα-Τρίτωνα-Αμφιτρίτη), των εννέα Μουσών κ.ά.
3. Στο Καστέλλο της Ρόδου λέγεται επίσης ότι υπάρχει και το χάλκινο άγαλμα του Αγίου Νικολάου των Καθολικών, που τοποθέτησε ο De Vecchi και αφαιρέθηκε αργότερα από την κόγχη του, που βρίσκεται πίσω από το σημερινό μνημείο του αγνώστου στρατιώτη, στην ακτή Μιαούλη.

ΑΠΟΛΕΣΘΕΝΤΑ ΚΑΤΑ ΚΑΙΡΟΥΣ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΩ

Αυτά είναι τα ακόλουθα:

1. 26 ορειχάλκινα ιατρικά χειρουργικά όργανα (εργαλεία) και μαρμάρινα αφιερωματικά μέλη, που βρέθηκαν στις ανασκαφές του Ασκληπιείου από τον Herzog και χάθηκαν σε ιδιωτικές συλλογές (Βλ. σχετικό δημοσίευμά μου στα «Κωακά», τόμος ΣΤ΄1998,σ.σ.454-467).
2. 29 μικρά γλυπτά προερχόμενα, κατά τον Laurenzi, από τους θολωτούς χώρους του Ωδείου, που απεικόνιζαν την Αφροδίτη σε γνωστές ελληνικές τυπολογίες, τα οποία χάθηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
3. Μερικά ορειχάλκινα αγαλματίδια και λυχνάρια ρωμαϊκής εποχής, που ανασκάφτηκαν από τον Morricone στην ανατολική στοά της συνοικίας του λιμένος και χάθηκαν τον Οκτώβριο του 1943 με τη Γερμανική κατοχή από τους χώρους του Κάστρου της Νεραντζιάς, όπου ήταν αποθηκευμένα μαζί με άλλο υλικό.

Ενδιαφέρουσα είναι η αναφορά του Morricone, που υποβλήθηκε στη Βρετανική Στρατιωτική Διοίκηση της Ρόδου και της Κω στις 11-9-1945, στην οποία απαριθμούνται οι χώροι φύλαξης των ευρημάτων εντός του Κάστρου και στο Ωδείο και επισημαίνονται οι ζημιές και οι λεηλασίες που προκάλεσε ο Γερμανικός Στρατός κατοχής στις αρχαιότητες της Κω (Βλ.La presenza Italiana nel Dodecaneso tra il 1912 e il 1948, έκδ. Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής της Αθήνας 1997,σ.207).