ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ - ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ
ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΛΟΧΟΥ (1942-1945)
ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ*
Αναρωτιέται
κανείς σήμερα τί ήταν εκείνο που μετέτρεψε τη βούληση των Συμμάχων και οδήγησε
τις Μεγάλες Δυνάμεις το 1946 στην απόφασή τους να αποδώσουν τα Δωδεκάνησα στην
Ελλάδα;
Μα ασφαλώς η
αναμφισβήτητα μακραίωνη και αδιάσπαστη ελληνικότητα των κατοίκων των νησιών
αυτών, την οποία αναβάπτισαν με τις ηρωικές τους πράξεις απελευθέρωσης οι
άνδρες του Ιερού Λόχου. Με τις καταδρομικές τους επιχειρήσεις οι Ιερολοχίτες,
σε συνεργασία με τα κλιμάκια των ντόπιων αντιστασιακών πατριωτών, υποθήκευσαν
την επικείμενη Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα και πρόσθεσαν νέες
δάφνες στην ένδοξη τρισχιλιετή ιστορία του Ελληνικού Έθνους.
Ο Ιερός Λόχος,
τρίτος κατά σειρά στην Ελληνική Στρατιωτική Ιστορία [ο πρώτος συστάθηκε το 338
π. Χ. από Θηβαίους Ιερολοχίτες, που
έπεσαν στη μάχη της Χαιρώνειας, ο δεύτερος το 1821 από 300 Ευέλπιδες Έλληνες
Σπουδαστές της Μολδοβλαχίας και Ρωσίας, που έπεσαν «μέχρις ενός» στο Δραγατσάνι
μαχόμενοι κατά των Οθωμανών] συγκροτήθηκε το 1942 στο Κάιρο, πρωτοβουλία του
τότε Υπουργού των Στρατιωτικών Παναγιώτη Κανελλόπουλου, υπό τη διοίκηση του
θρυλικού Συνταγματάρχη ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΤΣΙΓΑΝΤΕ (φωτογραφία πάνω αριστερά). Υπήρξε
μονάδα εθελοντών 170 αρχικά αξιωματικών και 40 οπλιτών των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, που εκπαιδεύτηκε
στα βαρέα όπλα και στις δολιοφθορές, για να πάρει μέρος σε εκστρατείες: α) στην
Κυρηναϊκή-Τριπολίτιδα και Τυνησία, δηλ. στη Βόρεια Αφρική και β) σε
επιχειρήσεις θαλασσίων κυρίως καταδρομών (Commandos) για την απελευθέρωση των
νησιών του Αιγαίου και της Δωδεκανήσου από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής.
Τον Ιανουάριο
του 1943 ο Ιερός Λόχος, εφοδιασμένος με Jeeps οπλισμένων με Vickers και
Oerlikons, αναχωρεί για το μέτωπο, όπου στην Τριπολίτιδα ενώνεται αρχικά με τους
Ελεύθερους Γάλλους του Στρατηγού Leclerc και στο Ksar-Rhilane εγκαθιστούν βάση
επιδρομών κατά του Africa Corp του Στρατάρχη Ρόμελ. Θα συμμετάσχει με Βρετανούς
του Λόρδου Jellicoe σε επιδρομές, ως προφυλακή της Μεραρχίας Maoris των
Νεοζηλανδών υπό τον Στρατηγό Freyberg σε
μάχες στην Τυνησία και θα συναντηθεί με την Τεθωρακισμένη Αμερικανική Μεραρχία
του Στρατηγού Patton για να εισέλθει στο Αnfidaville.
Οι απώλειες
του Ιερού Λόχου στη Βόρεια Αφρική τη χρονιά του 1943 θα είναι 4 νεκροί και 18
τραυματίες, σύμφωνα με αναγραφόμενα επί Χάρτου στοιχεία, που εξέδωσε το 1968 το
Γ.Ε.Σ. 3 νεκροί, 6 τραυματίες, 5 αγνοούμενοι και 2 αιχμάλωτοι αναφέρονται
στην έκδοση της Διευθύνσεως Ιστορίας
Στρατού του ΓΕΣ με τίτλο: Αγώνες και Νεκροί του Ελληνικού Στρατού κατά το
Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο 1940-1945,Αθήνα 1990. Στην έκδοση του Αντιστράτηγου-Επίτιμου Γενικού Επιθεωρητή Στρατού Ι. Κ. Μανέτα με
τίτλο: Ιερός Λόχος 1942-1945,4η
Έκδοση-Εκδόσεις Λογοθέτης-Αθήνα 1996,οι απώλειες υπολογίσθηκαν σε 3 νεκρούς, 7
τραυματίες, 2 αγνοούμενους και 10 αιχμαλώτους.
Ο Ιερός Λόχος
θα επιστρέψει στη Μέση Ανατολή και θα στρατοπεδεύσει στην El-Basa κοντά στα
σύνορα του Λιβάνου, όπου βρίσκονταν τα στρατόπεδα του Βρετανικού S.B.S.(Ειδικής
Υπηρεσίας Πλοίων) και S.A.S.(Ειδικής Αεροπορικής Υπηρεσίας). Ως τα τέλη του
1943 θα συνεχίσει την εντατική εκπαίδευση για επιχειρήσεις θαλασσίων
καταδρομών, ενώ η δύναμή του θα φθάσει σε 423 αξιωματικούς και οπλίτες
αλεξιπτωτιστές και αρκετούς χιονοδρόμους.
Εκεί όμως που
η δράση του Ιερού Λόχου θα ξεπεράσει κάθε προηγούμενο είναι στις επιχειρήσεις
για την απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου από τον Ιανουάριο του 1944 μέχρι
την 8η Μαΐου του 1945, ημέρα της άνευ όρων παράδοσης των Γερμανών στους
Συμμάχους. Οι αποστολές του συνίστανται στην εξουδετέρωση εχθρικών στολίσκων,
στην παράλυση ναυτικών εχθρικών συγκοινωνιών, στις δολιοφθορές σε φρούρια,
αερολιμένες, αποθήκες όπλων, υλικού και εφοδιασμού, σε μετεωρολογικούς
σταθμούς, αεροπορικούς φάρους, αποθήκες καυσίμων-πυρομαχικών, στη δημιουργία
κλίματος συνεχούς συναγερμού, στην αγκίστρωση των υπέρτερων δυνάμεων του εχθρού
και στην απελευθέρωση των νησιών.
Ο Ιερός Λόχος
θα αποτελέσει τμήμα της Βρετανικής Ταξιαρχίας των Raiding Forces, ενώ τον Μάιο
του 1944 θα αναδιοργανωθεί ως εξής: α) Διοίκηση, με διοικητή τον Συνταγματάρχη
Χριστόδουλο Τσιγάντε, υποδιοικητή τον Συντ/ρχη Θεμιστοκλή Κετσέα και Επιτελάρχη τον Αντ/ρχη Γεώργιο Ρούσσο. Δύναμη
26 ανδρών. β) Α΄ Μοίρα Αλεξιπτωτιστών-Commandos. Διοικητής Αντ/ρχης Ιππικού
Ανδρέας Καλλίνσκυ. Δύναμη 356 ανδρών. γ) Β΄ Μοίρα Καταδρομέων. Διοικητής
Αντ/ρχης Πεζικού Φώτιος Μεσσηνόπουλος. Δύναμη 317 ανδρών. δ ) Γ΄ Μοίρα
Οπλομηχανημάτων. Διοικητής Αντ/ρχης Πεζικού Ελευθέριος Παπαγεωργακόπουλος.
Δύναμη 317 ανδρών. Σύνολο ανδρών Ιερού
Λόχου 1016. Η Β΄Μοίρα μπήκε στις επιχειρήσεις τον Οκτώβριο του 1944, ενώ η Α΄
και η Γ΄ άρχισαν από τον Μάιο του 1944 και συνέχισαν τις επιχειρήσεις μέχρι την
8η Μαΐου του 1945.
Το πρώτο
εξάμηνο του 1944 οι Ιερολοχίτες θα πραγματοποιήσουν καταδρομές στα νησιά:
Καστελόριζο, Σάμο, Ψαρά, Μυτιλήνη ,Χίο, Ικαρία, Κάλυμνο και Κάρπαθο, ενώ τον
Ιούλιο του 1944 η καταδρομή στη Σύμη συμβάλλει στην απελευθέρωση του νησιού,
δίνοντας έτσι ένα ισχυρό χτύπημα στους σπόνδυλους της νότιας νησιωτικής άμυνας
των Γερμανών, για να αντιληφθεί η γερμανική διοίκηση της Δωδεκανήσου ότι
πλησιάζει γι’ αυτήν η ώρα του τέλους. ΄Ολο τον Αύγουστο του 1944 ο Ιερός Λόχος θα προβαίνει σε αναγνωρίσεις
των εχθρικών θέσεων στα νησιά: Λήμνο, Μύκονο, Σύρο, Τήνο, Θήρα, Νάξο, Λέρο, Κω,
Ρόδο, Μήλο και Κρήτη.
Το βράδυ της
7ης Σεπτεμβρίου πραγματοποιείται
καταδρομή στην Κω και επιτυγχάνεται η ολοσχερής καταστροφή των
εγκαταστάσεων ελέγχου εναέριας κυκλοφορία των Γερμανών, που υπήρχαν στο ύψωμα
Θυμιανός της Κεφάλου. Επικεφαλής της ομάδας κρούσης ήταν ο Υπίλαρχος Ανδρέας
΄Ερσελμαν. Είχε προηγηθεί αναγνώριση των γερμανικών αυτών εγκαταστάσεων από τον
Κώο Ιερολοχίτη Αδαμάντιο Γιαννιό, βοηθούμενο από το βοσκό Παντελή Πίκο. Θα
ακολουθήσουν οι καταδρομές για την απελευθέρωση της Χίου, Σάμου και Λήμνου και
το 1944 θα κλείσει με καταδρομές στα νησιά:
Πάρο, Νάξο, Μύκονο, Σύρο, Τήλο και Μήλο. (Πάνω δεξιά το σήμα του Ιερού Λόχου
με την επιγραφή Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ)
Το 1945 θ’
αρχίσει με την καταδρομή-απελευθέρωση της Νισύρου, όπου στις 12 Φεβρουαρίου θα
πέσει μαχόμενος ο Υπολοχαγός του Ιερού Λόχου Ευάγγελος Χατζηευαγγέλου.
Ακολουθούν οι καταδρομές και η απελευθέρωση της Τήλου και της Χάλκης, ενώ οι
επιχειρήσεις θα τελειώσουν στο ΒΔ τμήμα της Ρόδου με την προσβολή εχθρικών
εγκαταστάσεων και την ηρωική εξουδετέρωση της γερμανικής φρουράς στη νησίδα
Αλιμνιά, ελάχιστες μέρες πριν από την κατάπαυση του πυρός, τη συνθηκολόγηση και
την υπογραφή στη Σύμη από τον Γερμανό Στρατηγό Wagener του Πρωτοκόλλου
Παράδοσης των Αξονικών Δυνάμεων στους Συμμάχους, παρουσία και του διοικητή του
Ιερού Λόχου Συντ/ρχη Χριστόδουλου Τσιγάντε, ο οποίος και προσυπόγραψε εκ μέρους της Ελλάδας. Ήταν η 8η
Μαΐου του 1945. Ως την ημέρα εκείνη το
σύνολο των απωλειών του Ιερού Λόχου στη Βόρεια Αφρική και στα νησιά του Αιγαίου
και τα Δωδεκάνησα είχε ανέλθει σε 22 νεκρούς αξιωματικούς και οπλίτες κατά το
Γ.Ε.Σ.(ό. π.) ή σε 13 νεκρούς και 2 εξαφανισθέντες κατά τον Μανέτα (ό. π.).
Μετά τη
συνθηκολόγηση των Γερμανών ο Ιερός Λόχος θα επανακάμψει στο Κάιρο, αφού άφησε
αντιπροσωπεία του σε κάθε νησί της Δωδεκανήσου, όπου τη διοίκηση ανέλαβαν οι
Βρετανοί. Θα επιστρέψει στην Αθήνα και στις 7 Αυγούστου του 1945 θα παρελάσει
στο Πεδίο του Άρεως ενώπιον του Αρχιεπισκόπου-Αντιβασιλέα Δαμασκηνού και του
Πρωθυπουργού-Ναυάρχου Βούλγαρη, τιμηθείσας της πολεμικής του σημαίας με τον
Ταξιάρχη του Αριστείου Ανδρείας. Την επόμενη μέρα θα παύσει πλέον να υφίσταται
η Μονάδα αυτή των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων με την αποστράτευση των ανδρών της
και την εκ νέου τοποθέτηση των μονίμων αξιωματικών και υπαξιωματικών της στις υπόλοιπες
Μονάδες. Μερικοί, μάλιστα, από τους αξιωματικούς αυτούς θα συμβάλουν λίγο
αργότερα στην ίδρυση των Δυνάμεων Καταδρομών (των Λ.Ο.Κ), μεταδίδοντας στα νέα
βλαστάρια της Πατρίδας την πολεμική τους εμπειρία, μα πιο πολύ το σθένος και
την ακαταμάχητη γενναιότητα, που εκείνοι επέδειξαν στη διάρκεια του πολέμου στο
Αιγαίο και στα Δωδεκάνησα.
* Ομιλία μου σε στελέχη της 80
Α.Δ.Τ.Ε.