ΤΟ ΘΕΪΚΟ "ΛΙΑΣΤΟ" ΚΡΑΣΙ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕ Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΣΤΟΝ ΚΥΚΛΩΠΑ
Παίρνω αφορμή από την άριστη πολυήμερη διοργάνωση των εκδηλώσεων «Ημέρες Ομήρου στην Κω», που κορυφώθηκαν το Σάββατο 7 Αυγούστου 2010 στο Κάστρο της Νεραντζιάς με την ολονύκτια πολύγλωσση ανάγνωση και τραγούδισμα της «Οδύσσειας» του Ομήρου, από πλήθος μικρών και μεγάλων αναγνωστών, η οποία κράτησε καθηλωμένους στη θέση τους όλους τους θεατές-ακροατές, κυριολεκτικά μεθυσμένους από το μεγαλείο των αναγνωσμάτων του Ομηρικού Έπους και τη μοναδική απόδοση του Μουσικού Συνόλου Λύραυλος, σαν να πρόκειται για μέθη που χάρισε το θεϊκό κρασί του Μάρωνα, με το οποίον ο πολυμήχανος «Ούτις» Οδυσσεύς κατόρθωσε να υπνώσει και να τυφλώσει τον άνομο Κύκλωπα Πολύφημο, για να καταδείξω με ποιό τρόπο η ιστορική επιστήμη συνταίριαξε με τη σύγχρονη επιστήμη της οινολογίας και ερμήνευσε τη βαθύτατη γνώση του Ομήρου που σχετίζεται με το εξαιρετικό, πολύ γλυκό, παλαιό κι ευωδιαστό κρασί από την Ίσμαρο της Θράκης, που πρόσφερε στον Οδυσσέα δώρο ευγνωμοσύνης ο Μάρωνας, ιερέας του Απόλλωνα.
Για το κομβικό αυτό θέμα της Οδύσσειας κατέφυγα στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο, το οποίο έγινε προς τιμήν της μεγάλης Ελληνίδας Χημικού-Οινολόγου, με βαθύτατη ιστορική κατάρτιση κ. Σταυρούλας Κουράκου-Δραγώνα, που διοργάνωσε το 2009 στο Βόλο το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στο Συνέδριο αυτό η τιμώμενη μίλησε με θέμα που εξέπληξε τους πάντες : «Ο Κανείς τύφλωσε τον Κύκλωπα, αλλά κανείς δεν τον μέθυσε…» επιχειρώντας μια οινολογική θεώρηση του σχετικού επεισοδίου της ομηρικής Οδύσσειας. Η κ. Κουράκου αφού αναφέρθηκε στη χώρα των Κικόνων, που ήταν Θρακικός λαός, σύμμαχος των Τρώων, ο οποίος κατοικούσε ανάμεσα στον Έβρο και τη Βιστωνίδα λίμνη (το σημερινό Πόρτο Λάγος) και που σύμφωνα με την Ιλιάδα (Ι΄. 72-73) οι Θρακιώτες τροφοδοτούσαν με άφθονο κρασί το στρατόπεδο των Αχαιών, θύμισε πως ο Οδυσσέας κούρσεψε την ιερή τους πόλη την Ίσμαρο, αλλά σεβάστηκε τον ιεροφάντη του θεού Απόλλωνα-Ηλίου, τον Μάρωνα και την οικογένειά του. Από ευγνωμοσύνη εκείνος του δώρισε 12 αμφορείς με το κρασί που τον έσωσε από τη σπηλιά του Κύκλωπα (Οδύσσεια Ι΄,199 κ. επ.).
Διαβάζουμε στη ι΄ ραψωδία να διηγιέται στους Φαίακες ο Οδυσσέας :… «Κάθε φορά που ήταν να πιούν αυτό το κόκκινο κρασί, γλυκό σαν μέλι, αρκούσε, γεμίζοντας μια κούπα, να ρίξεις το κρασί σ’ είκοσι μέτρα νερού, κι ο τόπος μοσχοβόλαγε, καθώς ανέβαινε απ’ τον κρατήρα η μυρωδιά, θεσπέσιο άρωμα - τότε κανείς δεν είχε τρόπο πια να κρατηθεί» (Μετάφραση Δ. Μαρωνίτη). Αυτό, λοιπόν, το φλογάτο γλυκό κρασί ζήταγε και ξαναζήταγε ο Κύκλωπας από τον Οδυσσέα. Κι εκείνος τούδωσε τρεις απανωτές φορές να πιεί. Ήταν το κρασί, που έφερε όχι τη μέθη, αλλά τον «πανδαμάτορα ύπνο» στον Πολύφημο. Η κ. Κουράκου ισχυρίζεται πως ο οίνος του Μάρωνα, για να δέχεται είκοσι μέρη νερό χωρίς να χάνει τον οινώδη χαρακτήρα του, πρέπει να ήταν «λιαστός», πολύ γλυκός και παχύς. Να είχε, δηλαδή, μεγάλη πυκνότητα. Πήρε, λοιπόν, «λιαστά» κρασιά από «ηλιασμένα» (μισοσταφιδιασμένα στον ήλιο) σταφύλια και με δύο πίνακες κατέδειξε τη σχέση γράδου και σακχάρων μούστου νωπών αλλά και ηλιασμένων σταφυλιών με την αλκοόλη και τα υψηλά σάκχαρα του παραγομένου οίνου. Διαπίστωσε ότι όσο πιο πολλά σάκχαρα περιέχει ο μούστος, τόσο πιο λίγη αλκοόλη και πολλά αζύμωτα σάκχαρα έχει ο οίνος. Τα σταφύλια, λοιπόν, που έχουν αποξηρανθεί στον ήλιο δίνουν πιο γλυκό και χαμηλόβαθμο κρασί (σαν το παραδοσιακό κρασί της Σαντορίνης). Καταφεύγει στη συνέχεια στην Ιπποκρατική Συλλογή επικαλούμενη τη φράση: «το γλυκό κρασί φέρνει λιγότερο βάρος στο κεφάλι από το δυνατό και χτυπάει λιγότερο το μυαλό» (Ιπποκράτης, Περί διαίτης οξέων 14). Το ίδιο επιβεβαιώνει και ο Διοσκουρίδης (Περί ύλης ιατρικής V6,2).Άρα ο πολύ γλυκός οίνος, σαν αυτός του Μάρωνα, λόγω των πολλών σακχάρων προκαλούσε σε περίπτωση κατάχρησης - όπως έγινε με τον Κύκλωπα - στομαχικό φόρτο αλλά όχι μέθη. Ήταν απλώς κακοστόμαχος. Η κ. Κουράκου παραθέτει και άλλους ισχυρισμούς που ενισχύουν την άποψή της και καταλήγει: Ο Κανείς τύφλωσε τον Πολύφημο, αλλά κανείς δεν τον μέθυσε. Το επεισόδιο εντάσσεται στον παιδευτικό χαρακτήρα του έπους επί ίσοις όροις με την Κενταυρομαχία. Τον ρόλο αυτού του «θεϊκού» ποτού ως οργάνου της τιμωρίας, τον είχε ήδη προκαθορίσει ο Όμηρος από την ώρα που μας είπε ότι ο Άνδρας που έπερσε το ιερόν πτολίεθρον της Τροίας, όταν κούρσεψε την ιερή πόλη των Κικόνων σεβάστηκε τον Μάρωνα και την οικογένειά του, που κατοικούσε στο πολύδεντρο άλσος του Φοίβου Απόλλωνα, δηλαδή του θεού του φωτός Ηλίου. Το κρασί του Μάρωνα είναι το μόνο που στην Οδύσσεια ο Όμηρος περιγράφει τους οργανοληπτικούς του χαρακτήρες λεπτομερώς, θεωρώντας το ως κρασί θεϊκής τιμωρίας.