ΧΡΟΝΙΚΑ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΩ
ΙΟΥΛΙΟΣ 1821.ΤΑ ΔΕΙΝΟΠΑΘΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΩΩΝ: Με το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης του ’21 οι κάτοικοι της Κω θα υποστούν τα πάνδεινα. Δεν είναι γνωστό αν και πόσοι κινήθηκαν κατά των Τούρκων. Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης σημειώνει (Κώϊα, σ. 101) ότι είχε υψωθεί η επαναστατική σημαία στην Κέφαλο, ενώ λέγεται - χωρίς αυτό να είναι εξακριβωμένο- ότι μερικά πλοία της Κω με τα πληρώματά τους είχαν σμίξει στις 24 Ιουνίου του 1821 με τα Υδραίϊκα στον κοινό αγώνα. Για αντίποινα οι Τούρκοι κρέμασαν κάτω από τον ιστορικό πλάτανο, στις 11 Ιουλίου, 98 Κώους [κατά τον Γάλλο περιηγητή Pouqueville κρέμασαν πολλούς ιερείς και αποκεφάλισαν 900 χριστιανούς, είδηση που εξακολουθεί και αυτή να παραμένει ανεπιβεβαίωτη], ενώ οι περισσότεροι κάτοικοι του νησιού αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα βουνά για να σωθούν. Για τα παθήματα των Κώων συγκινητικό είναι το απόσπασμα περιγραφής, που μας δίνει ο Σπυρίδων Τρικούπης (Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, κεφ. ΙΣΤ΄ ):….. «Εκ μόνων των κατοίκων της Χώρας εσφάγησαν 98, όλαι δε αι οικίαι εγυμνώθησαν, οι ναοί κατεπατήθησαν και εβεβηλώθησαν, τα ιερά εχλευάσθησαν, αι νέαι γυναίκες, όσαι δεν κατέφυγαν εις τα όρη, εκρατήθησαν και μετά τρεις ημέρας απελύθησαν· πάσα αιδώς εν ενί λόγω εξέλιπε και πας σπινθήρ ελέους εσβέσθη…..» Τότε ήταν που οι Κώοι αναγκάστηκαν να φορέσουν μαύρα φέσια με μαύρα σαρίκια, καθιερώνοντάς τα «ως τα μόνα εντόπια καλύμματά των», για να ξεχωρίζουν εύκολα από τους Τούρκους, που φορούσαν τα κόκκινα φέσια με τ’ άσπρα σαρίκια.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1910.ΨΗΦΙΣΜΑ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΚΩΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ: Στις 9-7-1910 και ενώ συνεχιζόταν ακόμη η τουρκοκρατία στο νησί μας, συγκεντρώθηκαν οι εκπρόσωποι όλων των Κοινοτικών Σωματείων της Ελληνορθόδοξης Επαρχίας Κω σε έκτακτη συνέλευση και ενέκριναν ομόφωνα Ψήφισμα συμπαράστασης προς τον Ελληνισμό της Μακεδονίας και της Θράκης, για τον οποίον οι Νεότουρκοι είχαν νομοθετήσει σκληρά αντιεκκλησιαστικά και αντιεκπαιδευτικά μέτρα. Το Ψήφισμα αυτό στάλθηκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στην Τουρκική Κυβέρνηση, το δε περιεχόμενό του βρίσκεται καταχωρημένο στον Ζ΄ Κώδικα Συνεδρίων( σσ.328-329) του Αρχείου Δουλείας της Ιεράς Μητροπόλεως Κω. Το αποτέλεσμα αυτού του τολμηρού εγχειρήματος ήταν η περαιτέρω σκλήρυνση των μέτρων των Τούρκων κατά των χριστιανών κατοίκων του νησιού.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1919. ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤITTONI-BENIZEΛOY: Στις 29-7-1919 είχε υπογραφεί στο Παρίσι συμφωνία μεταξύ του Ιταλού Υπουργού Εξωτερικών Τomaso Tittoni και του Έλληνα Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, κατά την οποία η Ιταλία συναινούσε να εκχωρηθούν τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα, εκτός από τη Ρόδο, που θα παρέμενε στην κατοχή των Ιταλών και η οποία θα μπορούσε αργότερα με ορισμένες προϋποθέσεις (δημοψήφισμα κ. λ. π.) να γίνει Ελληνική. Οι Κώοι, μάλιστα, είχαν σπεύσει με ψήφισμά τους, που στάλθηκε στο Παρίσι, να διαμαρτυρηθούν για τη συνεχιζόμενη ως τη χρονιά εκείνη Ιταλική κατοχή των νησιών. Τη συμφωνία Τιττόνι-Βενιζέλου η Ιταλία δεν τη σεβάστηκε και τον επόμενο χρόνο, στις 22-7-1920, ο νέος Ιταλός Υπουργός των Εξωτερικών Κόμης Sforza, με ρητή διακοίνωσή του προς τον Έλληνα Πρεσβευτή στη Ρώμη Κορομηλά, την κατάγγειλε «ως μη ικανοποιούσα τα Ιταλικά συμφέροντα».
ΙΟΥΛΙΟΣ 1923.ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ: Στις 24-7-1923 θα εκπνεύσει κάθε ελπίδα για ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα. Στη Λωζάννη υπογράφτηκε Συνθήκη, με την οποία η μέχρι τότε πολεμική κατοχή των Ιταλών στα Δωδεκάνησα μετατρεπόταν σε νομική, με αποτέλεσμα την προσάρτηση των νησιών αυτών ως «Κτήσης» (Possedimento) στην Ιταλική Επικράτεια. Σύμφωνα με το άρθρο 15 του Παραρτήματος της Συνθήκης της Λωζάννης: «Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νήσων, τουτέστι της Αστυπαλαίας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου, Κάσου, Τήλου, Νισύρου, Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Κω, των κατεχομένων υπό της Ιταλίας και των νησίδων των εξ αυτών εξαρτωμένων, ως και της νήσου Καστελλορίζου». Με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης αρχίζει και επίσημα η δεύτερη μεγάλη περίοδος της Ιταλοκρατίας στα νησιά μας, που θα τερματιστεί με τη πτώση του ιταλικού φασισμού και την ανακωχή των Ιταλών το 1943, χρονιά που οι Γερμανοί θα καταλάβουν τα Δωδεκάνησα.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1924. ΘΑΝΑΤΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟΥ: Στις 10-7-1924 απεβίωσε ο Μητροπολίτης Αγαθάγγελος Αρχύτας, που είχε ποιμάνει την Κω από το έτος 1908. Το νησί θα παραμείνει χωρίς Ποιμενάρχη για 23 ολόκληρα χρόνια, αφού οι Ιταλοί κατακτητές αρνούνταν το διορισμό νέου Μητροπολίτη. Στο χρονικό αυτό διάστημα της λεγόμενης «Μεσαρχιερατείας», τα καθήκοντα του Γενικού Πατριαρχικού Επιτρόπου και Προέδρου όλων των Κοινοτικών Σωματείων της Επαρχίας Κω, με συναίσθηση της υψηλής Εκκλησιαστικής και Εθνικής του αποστολής, θα ασκεί ο Πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης, Κώος Αρχιμανδρίτης Φιλήμων Φωτόπουλος (1875-1961), ο οποίος τον Απρίλιο του 1947, αμέσως μετά την Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα, θα παραδώσει τη σκυτάλη της Διοίκησης της τοπικής Εκκλησίας στον εκλεγέντα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Μητροπολίτη Κω Εμμανουήλ Καρπάθιο.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1935. ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ ΤΗΣ ΚΩ ΑΠΟ ΤΟΝ H. BALDUCCI: Ο Ιταλός αρχαιολόγος Hermes Balducci αναλαμβάνει τη συνέχιση των ανασκαφών στην Κω σε συνεργασία με τον επίσης σπουδαίο Ιταλό αρχαιολόγο Luigi Morricone και ασχολείται ειδικά με τη μελέτη των παλαιοχριστιανικών βασιλικών του νησιού μέχρι τον Φεβρουάριο του 1938 που πέθανε. Δυστυχώς δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του. Για τα πορίσματα όμως των εργασιών του είχε δώσει διάλεξη, της οποίας το περιεχόμενο δημοσιεύθηκε από το Πανεπιστήμιο της Παβίας [Βλ. H. Balducci, Basiliche Protocristiane e Bizantine a Coo, Pavia (Rossetti) 1936, σελίδες 58]. Περιέγραψε, φωτογράφησε και σχεδίασε περισσότερες από 9 παλαιοχριστιανικές βασιλικές της Κω.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1936: ΚΩΟΙ ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ: Η εθνική δράση των Κώων της διασποράς κατά τη διάρκεια της Ιταλοκρατίας αποτελεί ένα μεγάλο, ξεχωριστό κεφάλαιο της τοπικής μας ιστορίας. Θα δοθεί η δυνατότητα να ασχοληθούμε διεξοδικά με πρόσωπα και με πολλές πτυχές της δράσης τους. Σήμερα θα αναφερθούμε στο μαχητικότατο 15μερο όργανο της Δωδεκανησιακής Νεολαίας Αθηνών, τη «Δωδεκανησιακή», το έντυπο που είχε κυκλοφορήσει σε 61 συνολικά φύλλα, με τελευταίο εκείνο της 15ης Ιουλίου του 1936. Η «Δωδεκανησιακή» κράτησε ψηλά τη σημαία του αγώνα για την απελευθέρωση των ελληνικότατων νησιών μας και πολέμησε με πάθος και συνέπεια την Ιταλοφασιστική τυραννία, με κύρια άρθρα, ειδήσεις, σχόλια και ανταποκρίσεις ανώνυμων και επώνυμων συνεργατών απ’ όλα τα Δωδεκάνησα. Στους κόλπους της Δωδεκανησιακής Νεολαίας είχαν συναθροιστεί όλοι οι Δωδεκανήσιοι φοιτητές, εργάτες, επαγγελματίες και επιστήμονες, άνδρες και γυναίκες, που ζούσαν στην Ελληνική πρωτεύουσα και στον Πειραιά. Γενικός Γραμματέας στο Διοικητικό της Συμβούλιο είχε διατελέσει ο Κώος πατριώτης Χριστόφορος Ανδριωτάκης, ο οποίος υπήρξε και τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας «Δωδεκανησιακή».
Για τη συλλογή των χρημάτων της έκδοσης του εντύπου αυτού τα μέλη της Δωδεκανησιακής Νεολαίας κινούνταν σε τακτά χρονικά διαστήματα προς όλες τις κατευθύνσεις με συνεχείς και μαχητικές εκδηλώσεις, γι αυτό και γρήγορα έγιναν αντιληπτά από τους πράκτορες-καταδότες του Ιταλικού Προξενείου της Αθήνας. Και ενώ θα εισπραχθούν αρκετές χιλιάδες δραχμές για την κάλυψη των εκδοτικών δαπανών της «Δωδεκανησιακής», το Ιταλικό Προξενείο της Αθήνας θα χαρακτηρίσει τα μέλη της Δωδεκανησιακής Νεολαίας ως άτομα «πολιτικά σεσημασμένα» (schedati politici) και θα τους αρνηθεί τη θεώρηση του διαβατηρίου για τα Δωδεκάνησα. Πολιτικά σεσημασμένοι για τους Ιταλούς κρίθηκαν και οι Κώοι πατριώτες: Χριστόφορος Ανδριωτάκης, Νίνα Νικολάου Ανδριωτάκη, Αντώνης Χατζηνικολάου, Βασίλης Αναστασιάδης, δικηγόρος και τα αδέλφια Νίκος και Σταμάτης Γεωργιάδης, γιατροί.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1944.ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΣΥΛΛΗΨΗ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΚΩ: Στις 23-7-1944 όλοι οι Εβραίοι κάτοικοι της Κω, κάθε φύλου και ηλικίας, με εξαίρεση εκείνοι που είχαν τουρκική υπηκοότητα, συνελήφθηκαν από τους Γερμανούς, μεταφέρθηκαν δια θαλάσσης προς Πειραιά και από εκεί με τρένο συνέχισαν το ταξίδι προς το Auschwitz της Πολωνίας, για να οδηγηθούν στους θαλάμους αερίων. Πιθανός αριθμός εκτελεσθέντων Εβραίων της Κω 120.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1945. ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΜΕΝΗ ΚΩ: Μπορεί η Αγγλική Στρατιωτική Διοίκηση της Κω τον Μάϊο του 1945 να βρήκε τα σχολεία του νησιού να λειτουργούν με πραξικοπηματικό τρόπο, καθαρά πια ελληνικά από τον Οκτώβριο του 1944 ( συνεχιζόταν ακόμη η Γερμανική κατοχή), το πρώτο όμως σχολικό έτος του 1944-1945 θα λήξει με την κατάρτιση ενός ενιαίου και ομοιόμορφου εκπαιδευτικού προγράμματος, υπό τη Γενική Διεύθυνση και Εποπτεία του καθηγητή Νικ. Χατζηβασιλείου. Ο Χατζηβασιλείου θα λάβει εντολή από τον Πρόεδρο της Εφορίας των Εκπαιδευτηρίων Κω Αρχιμανδρίτη Φιλήμονα Φωτόπουλο να συγκαλέσει σε Γενική Συνέλευση όλους τους Δημάρχους και Εφόρους των Σχολείων του νησιού, για να κανονίσουν από κοινού τις ενέργειές τους για την εύρυθμη και συστηματική λειτουργία των Σχολείων και να χαράξουν συντονισμένη κατεύθυνση στο όλο εκπαιδευτικό σύστημα. Έτσι στις 29-7-1945 πραγματοποιείται η Γενική αυτή Συνέλευση και λαμβάνονται ομόφωνα οι παρακάτω αποφάσεις:
1) Να συσταθεί Κεντρική Εφορία, που θα απαρτίζεται από τα μέλη της Εφορίας της πόλης και από τους Προέδρους των Δήμων και Εφοριών των χωριών, για την επίλυση κάθε σοβαρού εκπαιδευτικού ζητήματος.
2) Να συσταθεί 5η τάξη δημοτικού σε όλα τα σχολεία του νησιού. [Εξαιτίας της Γερμανικής κατοχής και της οικονομικής εξαθλίωσης των κατοίκων υπήρχε έλλειψη εκπαιδευτικών για τη στελέχωση των εξαταξίων, τα οποία τότε υπολειτουργούσαν μόνο με τις πρώτες τέσσερις τάξεις των δημοτικών σχολείων].
3) Να καθορισθεί ο απαιτούμενος αριθμός δασκάλων κάθε σχολείου.
4) Οι εκπαιδευτικοί να υποβάλουν αίτηση για έγκριση διορισμού τους στις κατά Δήμους Εφορίες.
5) Οι κατά Δήμους Εφορίες να υποβάλουν για έγκριση τον κατάλογο των διορισθέντων δασκάλων στην Εφορία Ελληνικής Εκπαίδευσης της Κω και στη Σχολική Εποπτεία.
6) Να καθορισθεί μισθοδοσία ανάλογη με τα προσόντα και την πείρα κάθε δασκάλου.
7) Να υπαχθούν όλα τα Σχολεία της υπαίθρου υπό τη διεύθυνση και εποπτεία του Γενικού Διευθυντή.
8) Κάθε διευθυντής Σχολείου να διατηρεί βιβλίο παρουσίας των δασκάλων, βιβλίο διδασκόμενης ύλης, η οποία θα καταχωρείται στο τέλος κάθε μήνα, ως και βιβλίο πρακτικών, τα οποία θα υποβάλλονται στην έγκριση της Γενικής Διεύθυνσης και Εποπτείας.
9) Να συσταθεί Σχολικό Ταμείο σε κάθε Σχολείο, υποχρεουμένων των ευπορότερων μαθητών να συνεισφέρουν το μήνα 5-10 λιρέττες[ ίσχυε ακόμη το ιταλικό νόμισμα], με σκοπό να ιδρυθεί σταδιακά Σχολική Βιβλιοθήκη, που θα περιλαμβάνει παιδαγωγικά και άλλα ωφέλιμα διδακτικά βιβλία προς χρήση δασκάλων και μαθητών.
10) Να υπάρχει ενιαίο πρόγραμμα διδασκαλίας και ομοιόμορφο εορτολόγιο, εξαιρουμένων των τοπικών εορτών.
Το κείμενο των παραπάνω αποφάσεων υπογράφουν ο Πρόεδρος της Εφορίας των Εκπαιδευτηρίων της Κω Αρχιμ. Φιλήμων και τα Μέλη: Γ. Κουτσουράδης, Ν. Παρθενιάδης, Γερ. Ματθαίος και Ν. Πάτμιος.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1945.ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΦΟΡΟΣ ΕΠΙ ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑΣ: Για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις λειτουργικές της δαπάνες η Δημαρχία Κω αμέσως μετά την έναρξη της Βρετανικής Στρατιωτικής Διοίκησης στο νησί, υποχρεώθηκε από τους Άγγλους να επαναφέρει σε ισχύ την καταβολή του Δημοτικού Φόρου ( «Τοπικό Δικαίωμα»), που είχε επιβληθεί τα τελευταία χρόνια του ιταλικού φασισμού στα Δωδεκάνησα. Έτσι στις 4-7-1945 ο «αριστίνδην» εκλεγείς δήμαρχος Κω Γιώργος Κουτσουράδης θα γνωστοποιήσει στους δημάρχους των χωριών και στο Διευθυντή του τελωνείου Γιώργο Κιτρίνα ότι, σε συνεννόηση με τον Πολιτικό Διοικητή Λοχαγό Mac Leland, ο δημοτικός φόρος θα εισπράττεται ομοιόμορφα από κάθε Δημοτική Αρχή ως εξής: α) Για τις εξαγωγές εγχώριων προϊόντων και εμπορευμάτων γενικά, σε ποσοστό 7% επί της αξίας τους. β) Για τις εισαγωγές εμπορευμάτων και άλλων ειδών, σε ποσοστό 5% επί της αξίας τους. γ) Για την εισαγωγή «οίνου, σταφίδος και ρακής», σε ποσοστό 10% επί της αξίας τους. Η απαλλαγή τελωνειακού δασμού και δημοτικού φόρου, που ίσχυε στο παρελθόν για ορισμένα είδη και εμπορεύματα, συνεχιζόταν και στο μέλλον.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1945.ΕΞΑΓΩΓΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΥΜΝΟ: Στις 21-7-1945 ο δήμαρχος της πόλης Κω Γιώργος Κουτσουράδης και ο αρχιγραμματέας της Δημαρχίας Νίκος Χατζηβασιλείου με έγγραφό τους κάμνουν γνωστό στον Πρόεδρο της Ελληνικής Πολιτικής Διοίκησης της Καλύμνου, ότι μετά από παρέμβαση του δημάρχου Κω προς τις Βρετανικές Στρατιωτικές Αρχές [που είχαν συγκεντρώσει τότε όλη την παραγωγή των δημητριακών της Κω σε ειδικές αποθήκες και απαγόρευαν την εξαγωγή τους από το νησί] επιτράπηκε η μεταφορά στην Κάλυμνο μιας ποσότητας δημητριακών (σίτου και κριθής) για τον επισιτισμό των κατοίκων του γειτονικού νησιού. Συνιστούσε ακόμη στο έγγραφό της η Δημοτική Αρχή της Κω ότι για όποιο είδος εμπορεύματος υπήρχε αναγκαιότητα, η Δημογεροντία της Καλύμνου θα πρέπει να το αναζητά απευθείας από τη Δημαρχία Κω, χωρίς τη μεσολάβηση ή την παρεμβολή απλών ιδιωτών, που αποβλέπουν στο κέρδος και όχι στο γενικό συμφέρον. Κατέληγε δε το έγγραφο με τη φράση: «Αν ο Δήμος της Κω θα είναι εις θέσιν να σας φανή χρήσιμος, έστω και εις μικράν κλίμακα, θα είναι οπωσδήποτε μία εξυπηρέτησις και αυτήν να είσθε βέβαιοι ότι δεν θα σας την αρνηθή».
ΙΟΥΛΙΟΣ 1946. ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΠΑΡΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΚΩ: Στις 14-7-1946 και κατά τη διάρκεια της Βρετανικής Στρατιωτικής Κατοχής των Δωδ/σων, θα λάβει χώρα η τελετή της επίσημης έπαρσης της Ελληνικής Σημαίας στον εξώστη του Δημαρχείου της Κω, με αφορμή το πανευφρόσυνο άγγελμα της απόφασης των νικητριών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου Μεγάλων Δυνάμεων για την Ένωση των νησιών μας με την Ελλάδα. Η σημαία μαζί με χαιρετισμό γραμμένο σε μεμβράνη στάλθηκε από το Δήμαρχο Αθηναίων Ι. Πιτσίκα και ρίχτηκε στην Κω από αεροπλάνο στις 7 Ιουλίου. Παρουσία των Αρχών του νησιού και πλήθους κόσμου ο ανάπηρος πολέμου Συντ/ρχης Κων. Παπαμαντέλος, με στολή εκστρατείας, παρέδωσε στο Β΄ Δήμαρχο της Κω Ν. Παρθενιάδη τη σημαία, που ήταν τυλιγμένη στη μεμβράνη. Ακολούθησε σχετική συγκινητική προσφώνηση από τον Ν. Παρθενιάδη. Το γεγονός αυτό θα σημάνει ουσιαστικά και το τέλος της Αγγλικής Στρατιωτικής Κατοχής στο νησί μας.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1947. ΜΙΑ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΜΑΧΟΥ ΚΩΟΥ ΑΓΩΝΙΣΤΗ ΝΙΚΟΥ Κ. ΜΑΝΟΥΣΗ (1893-1956): Τον Ιούλιο του 1947 εκδόθηκε στην Αθήνα ένα 16σέλιδο έντυπο, που έφερε τον τίτλο: «Η Γόνιμος Εθνική Δράσις των Δωδεκανησίων Αμερικής» και υπέρτιτλο: «30 έτη συνεχών αγώνων υπέρ της Δωδεκανησιακής Ελευθερίας». Την επιμέλεια του εντύπου αυτού είχε ο Κώος ιδεολόγος και θερμός πατριώτης Νίκος Κων/νου Μανούσης. Η έκδοση αυτή αποτελούσε το καταστάλαγμα σειράς άρθρων του φλογερού εκείνου αγωνιστή, του απλού κουρέα από την Κω, που κατέπληξε τους πάντες με την ικανότητα της πένας του. Φτωχός μετανάστης στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ, ο Νίκος Μανούσης επέδειξε γρήγορα ασυγκράτητο ζήλο και θαυμαστή δραστηριότητα για το εθνικό ζήτημα, πρωτοστατώντας σε όλες τις κινήσεις για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου από τον ιταλικό ζυγό. Συνέβαλε στην ίδρυση της Δωδεκανησιακής Νεολαίας Αμερικής, της οποίας διετέλεσε Πρόεδρος επί σειρά ετών, ενώ υπήρξε και πρωτεργάτης στην ίδρυση του επίσημου οργάνου αυτής της Νεολαίας, του «Δωδεκανήσιου».
Στο φύλλο του Μαρτίου του 1938 της εφημερίδας «Δωδεκανήσιος» ο παλαίμαχος αυτός αγωνιστής θα κάμει έναρξη της δημοσίευσης μιας μελέτης του, η οποία θα αφορά στον επί 20ετία αγώνα των Δωδεκανησίων της Αμερικής για την ελευθερία των νησιών μας. Στην αρχή του πρώτου δημοσιεύματος η Σύνταξη της εφημερίδας «Δωδεκανήσιος» σημειώνει με ιδιαίτερη ικανοποίηση τη φράση: «Μετά χαράς αναγγέλλομεν [τη δημοσίευση αυτή] προς τους αναγνώστας μας, διότι ο κ. Μανούσης είναι αρμοδιώτερος προς μίαν τοιαύτην εργασίαν, καθότι αυτός ούτος ευθύς εξ αρχής ήτο ο πρώτος μεταξύ των πρώτων εις τους αγώνας και γνωρίζει πολλάς λεπτομερείας, τας οποίας δια της ιστορίσεώς του ταύτης θα μας παρουσιάσει.» Έτσι όλα σχεδόν τα μηνιαία φύλλα του πιο πάνω εντύπου θα φιλοξενούν μέχρι και τον Αύγουστο του 1940 τα ενδιαφέροντα δημοσιεύματα του Νίκου Μανούση γύρω από το ιστορικό της ίδρυσης της Εθνικής Ενώσεως Δωδεκανησίων Αμερικής, για τη σύγκληση του πρώτου Πανδωδεκανησιακού Συνεδρίου, για τη διοργάνωση συλλαλητηρίων και την απήχηση που είχαν αυτά στον Τύπο της Νέας Υόρκης και για όλες τις άλλες εθνικές ενέργειες των Δωδεκανησίων μεταναστών.
Αλλά και στην εκδιδόμενη μεγάλη ελληνική εφημερίδα της Νέας Υόρκης, τον «Εθνικό Κήρυκα», σε σειρά άρθρων του ο Νίκος Μανούσης θα δημοσιεύσει περιληπτική περιγραφή των αγώνων και της δράσης των Δωδεκανησίων της Αμερικής και των Εθνικών τους Οργανώσεων. Όλα αυτά τα δημοσιεύματα θα τα συγκεντρώσει και θα τα εκδώσει στο πιο πάνω ξεχωριστό έντυπο με τον τίτλο: «Η Γόνιμος Εθνική Δράσις των Δωδεκανησίων της Αμερικής» μόλις επέστρεψε στην Αθήνα από τη Νέα Υόρκη και προτού ακόμα έλθει στη γενέτειρά του Κω, για να προσκυνήσει τα ελεύθερα πια χώματά της.
Ας δούμε όμως τι γράφει ο ίδιος στον Πρόλογο αυτής της μοναδικής ιστορικής του έκδοσης:…. «Ευρισκόμενος ήδη εν Αθήναις μετά πολυετή παραμονήν εν Αμερική, όπου με εκράτει εξόριστον η ιταλική βία και μεταβαίνων όπως προσκυνήσω τα ελεύθερα πλέον και ιερά χώματα της λατρευτής μου Δωδεκανήσου, εθεώρησα καθήκον μου ως την υστάτην εισφοράν μου εις τον αγώνα της απελευθερώσεως της Δωδεκανήσου μας, όπως προβώ εις την έκδοσιν των εν λόγω άρθρων εις ιδιαίτερον φυλλάδιον, ίνα και οι εν Ελλάδι και Δωδεκανήσω αδελφοί και συμπατριώται μας δυνηθούν να λάβουν αμυδράν ιδέαν της δράσεως των εν Αμερική Δωδεκανησίων επί του Εθνικού μας ζητήματος. Επί τη ευκαιρία εκφράζω τας θερμάς μου ευχαριστίας εις την Διεύθυνσιν του «Εθνικού Κήρυκος», δια την αμέριστον υποστήριξιν ην πάντοτε μας παρείξε καθ’ όλον το διάστημα του αγώνος μας, με επιστέγασμα την δημοσίευσιν τελευταίως και της σειράς αυτής των άρθρων, ην αναδημοσιεύομεν εις το παρόν φυλλάδιον.»
Η ΕΘΙΜΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΚΩ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΗΝΑ ΙΟΥΛΙΟ:
Σ’ ένα νησί όπως η Κως, όπου για αιώνες ανθούσε στην ύπαιθρό του η γεωργική κατά βάση και η κτηνοτροφική παραγωγή, διαμορφώθηκαν ήθη, έθιμα και παραδόσεις, που σημάδεψαν τη ζωή των κατοίκων του. Έτσι κατά το μήνα Ιούλιο η κύρια ασχολία των ζευγάδων (αγροτών) της Κω ήταν το αλώνισμα. Μια άλλη εργασία ήταν το βρέξιμο του λιναριού και το «μαγγάνισμά» του, δηλ. το σφίξιμο με το χειροκίνητο εκείνο κλωστικό εργαλείο, που χρησίμευε στη μεταφορά και στην περιτύλιξη του νήματος (λιναριού), με το οποίο οι αγρότισσες έφτιαχναν διάφορα λινά υφάσματα. Στις 26 επίσης Ιουλίου γιορτάζανε τη μνήμη της Αγίας Παρασκευής με ιδιαίτερη λαμπρότητα στην ομώνυμη εκκλησιά του Κάστρου της Αντιμάχειας, όπου παλιά γινόταν και «κοινό» πανηγύρι Αντιμαχιτών και Καρδαμιωτών.