ΧΡΟΝΙΚΑ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΩ
ΙΟΥΝΙΟΣ 1898. Η ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΥΚΡΟΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΘΑΛΕΙΑΣ συζ. ΜΙΧ. ΠΑΡΘΕΝΙΑΔΗ, το γένος ΑΝΤ. ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ: Για 39 ολόκληρα χρόνια θα απασχολήσει την Ορθόδοξη Κοινότητα της Κω η τύχη της κολοσσιαίας περιουσίας των 412 αγροκτημάτων και αστικών ακινήτων καθώς και σημαντικού ποσού χρημάτων της Μεγάλης Ευεργέτιδας Θάλειας, πρώτης συζύγου του Νισυρίου γιατρού Μιχαήλ Παρθενιάδη, το γένος Αντωνίου Νικολαΐδη. Στις 6 Ιουλίου του 1898 πέθανε στην Κω η Θάλεια, χωρίς τέκνα στη ζωή. Τα τρία της παιδιά (Αργυρώ, Αντώνιος και Ευάγγελος) είχαν προαποβιώσει. Λίγο πριν από το θάνατό της, στις 18 Ιουνίου του 1898, συνέταξε στην Κω τη διαθήκη της, με την οποία εγκαθιστούσε κληρονόμο τον σύζυγό της, στον οποίο άφηνε ένα σημαντικό μερίδιο και το δικαίωμα να διαχειρίζεται και να καρπούται αυτός όλη την άλλη ακίνητη περιουσία της, με τον όρο όμως να μην ξαναπαντρευτεί («υπό τον όρον ίνα μένη εν τη χηρεία»). Μετά το θάνατο του συζύγου της η περιουσία της να περιέλθει στην Ορθόδοξη Κοινότητα της πόλης Κω, ώστε από τις προσόδους της να συντηρούνται τα ελληνικά σχολεία και να βοηθούνται οι άποροι μαθητές και μαθήτριες.
Ο Μιχαήλ Παρθενιάδης συμμορφούμενος προς τη διαθήκη και στη μνήμη των αποθανόντων παιδιών του θα κτίσει το Αργύρειο Νηπιαγωγείο (που κατέρρευσε στο σεισμό του 1933), το εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου (στην οδό Γ. Ιωαννίδη) και θα διαθέσει ακόμη το απαιτούμενο χρηματικό ποσό για την αποπεράτωση της σημερινής Παλαιάς Μητρόπολης (στην οδό Ιπποκράτους) της Κω. Αλλά στις 28 Δεκεμβρίου του 1903 ήλθε σε δεύτερο γάμο, παραβαίνοντας, ίσως από νομική σκοπιμότητα, τον επαχθή γι’ αυτόν όρο της χηρείας. Παντρεύτηκε την Ιουλία Μυλωνά και εξακολούθησε να νέμεται και να κατέχει όλη την περιουσία της πρώην συζύγου του. Η δευτερογαμία εκείνη του Μιχαήλ Παρθενιάδη θα αποτελέσει την αφορμή για μια ατέλειωτη αντιδικία ανάμεσα στην Κοινότητα, που διεκδικούσε την κυριότητα των ακινήτων, και σ’ αυτόν, που αρνιόταν να την παραδώσει. Θα ακολουθήσουν αποφάσεις του Μικτού Εκκλησιαστικού Δικαστηρίου της Κω που δικαίωναν την Κοινότητα, γνωμοδοτήσεις διαπρεπών νομομαθών και προσφυγές του Παρθενιάδη και των κληρονόμων του τόσο στο Ιταλικό Εφετείο της Ρόδου, όσο και στο ανώτατο ακυρωτικό της Ρώμης, που έκλεισαν την υπόθεση προς όφελος των κληρονόμων του Παρθενιάδη. Για την πολυδάπανη και για τις δύο πλευρές υπόθεση αυτή, που δημιούργησε σάλο στην Κωακή κοινωνία, συναντούμε πλείστες όσες καταχωρήσεις στους Κώδικες της Μητρόπολης Κω και όχι μόνο. Αρκούντως επίσης κατατοπιστικό, από άποψη νομικής ερμηνείας, είναι και το δημοσίευμα του Καθηγητή της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Αχιλλέα Γ. Κουτσουράδη με τίτλο: «Μια κληρονομική διαφορά στην Ιταλοκρατούμενη Δωδεκάνησο» (ανάτυπο από το αφιέρωμα εις τον Κων/νον Βαβούσκον, τ. Γ΄, Εκδόσεις Σάκκουλα/ Θεσσαλονίκη 1990).
ΙΟΥΝΙΟΣ 1912. ΤΟ ΠΑΝΝΗΣΙΩΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΠΑΤΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΙΤΑΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ: Μετά την κατάληψη των Δωδεκανήσων από τους Ιταλούς ολόκληρος ο πληθυσμός των κατεχομένων νησιών θα αποφασίσει να συνταχθεί επίσημα σε μια ενιαία Πολιτεία με πλήρη αυτονομία, ώστε να προετοιμάσει το έδαφος της ένωσής του με τη Μητέρα Ελλάδα. Έτσι στις 4 Ιουνίου του 1912 θα πραγματοποιηθεί στην Πάτμο με κάθε μυστικότητα Παννησιωτικό Συνέδριο με πληρεξούσιους απ’ όλα τα νησιά. Την Κω θα αντιπροσωπεύσει ο Σεβαστός Κογιόπουλος. Με ένα ιστορικό τους ψήφισμα οι Δωδεκανήσιοι θα διατρανώσουν τον προαιώνιο εθνικό τους πόθο να ενωθούν με την Ελλάδα, κηρύσσοντας αρχικά την πλήρη αυτονομία τους και ονομάζοντας το σύνολο των αυτονομούμενων νησιών «Πολιτεία του Αιγαίου». Όρισαν, μάλιστα, ως σύμβολο της Πολιτείας αυτής «σημαίαν κυανήν μετά λευκού εν τω μέσω σταυρού και ως έμβλημα τον Απόλλωνα Ήλιον». Το ψήφισμά τους αυτό επέδωσαν στον αρχηγό των ιταλικών στρατευμάτων στη Ρόδο, με σκοπό να το διαβιβάσει προς την Ανώτατη Ηγεσία της Ιταλίας στη Ρώμη, καθώς και στις υπόλοιπες Μεγάλες Δυνάμεις.
Το Συνέδριο αυτό της Πάτμου υπήρξε η πρώτη ομαδική αντίδραση των Δωδεκανησίων κατά των Ιταλών. Έγινε, βέβαια, αφορμή να δυσαρεστηθούν οι Ιταλικές Αρχές, που αρνήθηκαν να παραλάβουν το ψήφισμα. Ωστόσο το δέχτηκαν οι Ευρωπαϊκές Κυβερνήσεις και ο Τύπος έκαμε μνεία και συζήτηση για τη θέληση και το φρόνημα των νησιωτών. Παράλληλα επίσης υπήρξαν και τα διαβήματα των Δωδεκανησίων της Αθήνας και της Αιγύπτου προς τις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις, χωρίς όμως να φέρουν κάποιο αποτέλεσμα. Οι Ιταλοί δεν άργησαν να σκληρύνουν τη συμπεριφορά τους, ώσπου στις 18 Οκτωβρίου του 1912 θα υπογράψουν με την Τουρκία τη Συνθήκη Ειρήνης του Ouchy – Λωζάννης, σύμφωνα με την οποία τα Δωδεκάνησα παρέμεναν στην Ιταλία με τη μορφή της «υπό τύπον ενεχύρου κατοχής» μέχρι να εκπληρωθούν ορισμένες υποχρεώσεις των Τούρκων (όπως η εκκένωση της Κυρηναϊκής και της Τριπολίτιδας από τα τουρκικά στρατεύματα) και μετά θα παραχωρούνταν και πάλι στην Τουρκία. Με τη Συνθήκη αυτή η ιταλική πολεμική (de jure belli) κατοχή της Δωδεκανήσου μεταβλήθηκε σε ειρηνική (de jure pacis), που κράτησε ως τον Αύγουστο του 1915, όταν η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Τουρκίας. Η ανήκουστη και προδοτική σε βάρος των Δωδεκανησίων Συνθήκη του Ouchy θα τους ξεσηκώσει και πάλι, ώστε με αλλεπάλληλα τοπικά Ψηφίσματά τους να εκφράσουν σθεναρά τόσο την άρνηση επαναφοράς της Τουρκικής κυριαρχίας όσο και τον απαρασάλευτο προαιώνιο πόθο της Ένωσής τους και μόνο με την Ελλάδα.
ΙΟΥΝΙΟΣ 1922 ΟΙ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΑΣΠΡΗΣ ΠΕΤΡΑΣ - ΝΕΟΤΕΡΕΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΩ: Η Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή της Αθήνας με επικεφαλής το διευθυντή της Alessandro Della Seta και με βοηθό του τον αρχαιολόγο Doro Levi πραγματοποίησε, κατά την περίοδο από 3 μέχρι 17 Ιουνίου του 1922, ανασκαφές στην προϊστορική σπηλιά της Άσπρης Πέτρας στο βουνό Ζηνί της Κεφάλου, στο δυτικό άκρο του νησιού της Κω. Ο Doro Levi περιέγραψε λεπτομερώς σε σχετικό πολυσέλιδο δημοσίευμά του τα ευρήματα της σπηλιάς (Βλ. Doro Levi, “La Grotta di Aspripetra a Coo” στο Αnnuario della Scuola Archeologica di Atene VIII-IX, 1929, σ. 235-310), τα οποία ανάγονται στη νεολιθική, μυκηναϊκή και γεωμετρική εποχή. Φαίνεται ότι η σπηλιά μετά τη νεολιθική της φάση ξανάζησε στη γεωμετρική περίοδο σαν χώρος λατρείας αγροτικών θεοτήτων και σαν τέτοιος χώρος συνέχισε να υπάρχει μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια. Επίσης τα υπολείμματα των τροφών, που βρέθηκαν στη σπηλιά, φανέρωσαν τη χρήση της από ανθρώπους αφοσιωμένους στην καλλιέργεια της γης και την κτηνοτροφία. Ο Ιταλός αρχαιολόγος Luigi Morricone πολύ αργότερα υποστήριξε την άποψη ότι τόσο τα ευρήματα της σπηλιάς της Άσπρης Πέτρας όσο και οι προϊστορικοί τάφοι στο ύψωμα Ασκλούπης, νότια και σε μικρή απόσταση από την πόλη της Κω, δεν ανάγονται στη Νεολιθική εποχή, αλλά στην Πρώτη Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, αυτή που χαρακτηρίζεται ως πρωτοελλαδική και τοποθετείται ανάμεσα στα 2900 με 2100 π. Χ. (Βλ. το βιβλίο μου: Ιστορία της Νήσου Κω. Αρχαία-Μεσαιωνική-Νεότερη.Έκδοση Δήμου Κω 1990, σελ. 48-49 και 179).
Η Ελληνίδα αρχαιολόγος Τούλα Μαρκέτου, σε νεότερη αρχαιολογική έρευνα, τεκμηρίωσε με αδιάσειστες πλέον αποδείξεις, ότι τα αρχαιότερα ευρήματα της σπηλιάς της Άσπρης Πέτρας τοποθετούνται στην Τελική Νεολιθική, όπως και τα ευρήματα στον Ασκλούπη, στον Άγιο Φωκά, στη θέση Τρούλλι, στο Τσιλημπήρι, στο Βουνό του Μαστιχαριού και αλλού. Στην Τελική Νεολιθική έως και τις αρχές της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού το νησί της Κω κατοικείται πια, όπως υποστήριξε η Τούλα Μαρκέτου, σε όλη του την έκταση από μικρές οικιακές ομάδες, συνήθως σε χαμηλά υψώματα στο βορειοανατολικό κυρίως τμήμα του νησιού, απ’ όπου οι κάτοικοι ελέγχουν πεδινές καλλιεργήσιμες εκτάσεις σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα. Μικρές, βέβαια, σποραδικές εγκαταστάσεις απλώνονται και στο υπόλοιπο τμήμα του νησιού, κοντά σε πηγές, καθώς και στη μόνη ερευνημένη σπηλιά της Άσπρης Πέτρας. Στα τέλη της 3ης χιλιετίας π. Χ. ο διάσπαρτος πληθυσμός του νησιού, όπως έγραψε η Μαρκέτου και επιβεβαιώνουν σύγχρονοι Έλληνες και Ιταλοί αρχαιολόγοι, συγκεντρώνεται στη θέση της σημερινής πρωτεύουσας, στο χαμηλό λόφο Σεράγια, σε μικρή απόσταση από το φυσικό λιμάνι, καταλαμβάνοντας έκταση 11.000 περίπου τετραγωνικών μέτρων και αντιπροσωπεύοντας το πρωιμότερο δείγμα πρωτο-αστικών οικιστικών συνόλων στο νησί. Πρόκειται, άλλωστε, για τη μοναδική ύπαρξη προϊστορικής πόλης στα Δωδεκάνησα που συνέχισε να κατοικείται μέχρι τις μέρες μας. (Βλ. Τούλας Μαρκέτου, Η Πρώιμη Εποχή του Χαλκού στην Κω, στο ΧΑΡΙΣ ΧΑΙΡΕ, Μελέτες στη μνήμη της Χάρης Κάντζια, τόμος Α΄, Υπουργείο Πολιτισμού-Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αιγαιακών Σπουδών, Αθήνα 2004, σελ. 17-37, όπου και σχετικό φωτογραφικό υλικό ευρημάτων και σχεδιαγράμματα).
ΙΟΥΝΙΟΣ 1946. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΩ: Το Μάϊο του 1946 η «αριστίνδειν» δημαρχία Κουτσουράδη όρισε 20μελή Επιτροπή «εξ εγκρίτων πολιτών» για τη σύνταξη Κανονισμού διενέργειας Δημαρχιακών εκλογών μετά από άδεια της Βρετανικής Διοίκησης και με σύμφωνη γνώμη προφανώς της Ελληνικής Κυβέρνησης. Άλλωστε την προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία είχε ζητήσει από τα τέλη του 1945 με ενυπόγραφο Υπόμνημα προς τον Άγγλο Διοικητή των Πολιτικών Υποθέσεων της Κω ο γιατρός Γιώργος Ιππ. Ιωαννίδης και άλλοι 355 Κώοι. Ο Κανονισμός καταρτίστηκε και δικαίωμα του εκλέγειν είχαν οι συμπληρώσαντες το 20ό έτος της ηλικίας τους ά ρ ρ ε ν ε ς, που γεννήθηκαν ή κατοικούσαν στην περιφέρεια του Δήμου από 2ετίας τουλάχιστον και του εκλέγεσθαι οι συμπληρώσαντες το 25ο έτος. Τα ψηφοδέλτια ήταν ενιαία για τους υποψηφίους και οι εκλογείς ψήφιζαν (σταύρωναν) 12 Συμβούλους (9 Έλληνες και 3 Οθωμανούς) καθώς και ένα Δήμαρχο, που ήταν Έλληνας.
Οι εκλογές ορίστηκαν για τις 30 Μαΐου, διεξήχθηκαν όμως στις 2 Ιουνίου. Υποψήφιοι Δήμαρχοι ήταν ο γιατρός Γιώργος Ιππ. Ιωαννίδης και ο δικηγόρος Γιώργος Κων. Καΐσερλης. Σε κοινό ψηφοδέλτιο αναγράφονταν στα ελληνικά και στα τουρκικά τα ονόματα των δυο υποψηφίων Δημάρχων και 34 υποψηφίων Δημοτικών Συμβούλων, από τους οποίους οι 7 ήταν Οθωμανοί. Οι εκλογές έγιναν σ’ ένα μόνο εκλογικό τμήμα, στον Κινηματογράφο «Ορφέα». Στους εκλογικούς καταλόγους φέρονταν γραμμένοι 2.251 άρρενες ψηφοφόροι. Από αυτούς οι 1.704 ήταν Έλληνες και οι 547 Οθωμανοί. Ας σημειωθεί εδώ ότι σύμφωνα με δημογραφικά στοιχεία της Δημαρχίας Κω ο πληθυσμός της πόλης ανερχόταν τότε σε 8.550 κατοίκους, από τους οποίους οι 1.957 ήταν Οθωμανοί, ενώ υπήρχαν ακόμη και 380 Ιταλοί.
Από τους 2.251 ψηφοφόρους ψήφισαν 1.638. Δήμαρχος εκλέχτηκε ο Γιώργος Ιωαννίδης με 1.284 ψήφους έναντι 327 του Καΐσερλη. Δημοτικοί Σύμβουλοι αναδείχθηκαν κατά σειρά σταυρών προτίμησης οι : Νίκος Παρθενιάδης, Στέφανος Κιτρίνας, που εκλέχτηκε λίγες μέρες αργότερα και Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, Αντώνης Πλατανίστας, Γιώργος Ανδριωτάκης, Αντώνης Γεωργιάδης, Νίκος Καρακιόζης, Μιχάλης Κουτελάς, Θανάσης Χατζημάρκου, Στέλιος Πίκουλας, Αντίλ Μαχμούτμπεης, Μεχμέτ Σαμσάκης και Ναζίμπεη Κατριζαντέ.
ΙΟΥΝΙΟΣ 1946. Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΓΙΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Στις 25 Απριλίου του 1946 συνήλθε στο Παρίσι το Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών των τεσσάρων Μεγάλων Δυνάμεων (ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Βρετανίας, Γαλλίας), για να καταρτίσει τα σχέδια των Συνθηκών Ειρήνης με την Ιταλία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Φινλανδία και Αυστρία. Οι εργασίες διεξήχθηκαν σε δυο φάσεις. Η πρώτη από 25 Απριλίου μέχρι 16 Μαΐου και η δεύτερη από 15 Ιουνίου μέχρι 4 Ιουλίου. Κατά τη δεύτερη φάση, ως τις 27 Ιουνίου καμιά πρόοδος δεν είχε σημειωθεί. Ξαφνικά, όμως, εκείνη την ημέρα συνέβηκε κάτι απροσδόκητο που αφορούσε τις ελληνικές διεκδικήσεις. Ο Αμερικανός Υπουργός των Εξωτερικών Byrnes πρότεινε στους συναδέλφους του: «Η συνεδρίαση θα τελειώσει καλά αν διακανονιζόταν και το θέμα των Δωδεκανήσων». Με έκπληξη ακούστηκε ο Ρώσος συνάδελφός του Molotov να απαντά: «Η Σοβιετική Αντιπροσωπεία δεν έχει αντίρρηση». Ο Άγγλος Υπουργός Bevin δεν μπορούσε να πιστέψει και ρώτησε: «Δηλαδή ο κ. Μολότοφ θέλει να πει ότι συμφωνεί να δοθούν τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα;» Και ο Μολότοφ απάντησε: «Μάλιστα, αυτή είναι η έννοια των λόγων μου». Και τότε ο Byrnes θα αναφωνήσει: «Αφήστε μου ένα ή δύο λεπτά της ώρας να συνέλθω!». Έτσι η Ελλάδα ανάμεσα στη δίνη των αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων των δυο κυρίως Μεγάλων Δυνάμεων (Αμερικανών και Σοβιετικών) αποκτούσε επιτέλους τα Δωδεκάνησα.
Αυτή η πιο πάνω στιχομυθία είναι η μόνη επίσημη γραπτή μαρτυρία, που είδε μέχρι σήμερα το φως της δημοσιότητας εκ μέρους του ενός από τους πρωταγωνιστές εκείνους, του Αμερικανού Υπουργού των Εξωτερικών Byrnes. ( Βλ. James F. Byrnes, Cartes sur table (speaking frankly), New York 1947, σελ. 260 - 261.) Πού οφειλόταν η αιφνιδιαστική στροφή της σοβιετικής πολιτικής υπέρ των ελληνικών δικαίων δεν έγινε επίσημα γνωστό. Σίγουρα, όμως, εξισορροπούσε τα συμφέροντα των δυο Υπερδυνάμεων και τη σφαίρα επιρροής τους στην περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Η απόφαση αυτή των Υπουργών των Εξωτερικών θα εγκριθεί στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού στις 10 Φεβρουαρίου του 1947 και θα κυρωθεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις στη Νέα Υόρκη, για να επακολουθήσει αργότερα η προσάρτηση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα.
Η ΕΘΙΜΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΚΩ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΗΝΑ ΙΟΥΝΙΟ
Ο Ιούνιος είναι ο μήνας που οι αγρότες της Κω αρχίζουν το «αλώνεμα» (αλώνισμα) των σιτηρών, το «ξεχέρισμα», δηλαδή το φτυάρισμα και τίναγμα στον αέρα για να ξεχωρίσει το άχυρο από τον καρπό, το «ρεμόνισμα», δηλαδή το καθάρισμα του καρπού από τα σκύβαλα και το «σώρgιασμα». Την ημέρα του Άη Γιαννιού (24 Ιουνίου) ραντίζουν τις συκιές με στάχτη για να μην πέσουν τα σύκα.
Το βράδυ της παραμονής του Άη Γιαννιού ανάβουν στο νησί-όπως και σε όλη σχεδόν την Ελλάδα- τις φωτιές, δηλαδή «τους φανούς του Άη Γιάννη», που όσοι τους πηδούν τρεις φορές βάζουν μια μαύρη πέτρα στο κεφάλι τους και προσπαθούν να μην τους πέσει, ώσπου στο τέλος τη ρίχνουν στη φωτιά λέγοντας ετούτα τα λόγια: «Γύρω-γύρω το φανό και τον αποκέφαλο». Κι αυτό γίνεται για να μην τους πιάνει πονοκέφαλος. Καίνε ακόμη και το στεφάνι της Πρωτομαγιάς στον ίδιο φανό.
Αποβραδίς αρχίζει και η γνωστή σε πολλά μέρη της Ελλάδας μαντική γιορτή του «Κλήδονα». Τα λεύτερα κορίτσια συγκεντρώνονται σ’ ένα σπίτι και ρίχνουν από ένα «σημάδι» η κάθε μια (συνήθως χρυσαφικό) μέσα σ’ ένα δοχείο, που περιέχει το «αμίλητο νερό». Καθώς το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο μαντήλι, για να το αφήσουν στ’ άστρα όλη τη νύχτα, τα κορίτσια λένε το δίστιχο:
«Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ’ Άη Γιαννιού τη χάρη
κι’ όποια’ χει ριζικό καλό να δώσει να το πάρει.»
Το πρωί της 24ης Ιουνίου και πριν ακόμη φέξει ο ήλιος, τα κορίτσια μαζεύονται και πάλι στο ίδιο μέρος και κάνουν το «άνοιγμα του κλήδονα» με απαγγελία του δίστιχου:
«Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ’ Άη Γιαννιού τη χάρη
κι’ όποια’ χει ριζικό καλό σήμερα να το πάρει».
Απαγγέλλονται επίσης και άλλα χαριτωμένα δίστιχα ερωτικά και σκωπτικά τραγούδια, εμπνευσμένα, με διάφορα υπονοούμενα. Γεμίζουν έπειτα το στόμα με το νερό από το δοχείο και καθώς στέκονται στο παράθυρο, περιμένουν να ακούσουν κάποιο όνομα ανδρικό. Το πρώτο που θα ακούσουν πιστεύεται ότι θα είναι το όνομα του άνδρα που θα παντρευτούν!