Η Επιστημονική Κοινότητα σε όλες τις εποχές δέχτηκε και αναγνώρισε τον περίφημο Ι π π ο κ ρ α τ ι κ ό Ό ρ κ ο ως πρότυπο και πυξίδα της ιατρικής βιοηθικής και δεοντολογίας, μέσω του οποίου προβάλλεται η εξανθρωπισμένη ιατρική. Ωστόσο στις μέρες μας ακούγονται κάποιες φωνές γιατρών, που αμφισβητούν τον βαθύτερο συμβολισμό και την ηθική απήχηση, μέρους τουλάχιστον, του περιεχομένου του Ιπποκρατικού Όρκου απέναντι σ’ αυτούς και στο λειτούργημά τους.
Τί είναι όμως ο Όρκος και γιατί το κείμενό του σήμερα γεννά πνεύμα αντιλογίας και άρνηση αποδοχής του σε κάποια μερίδα επιστημόνων; Πόσο διαφέρει ο Ιπποκρατικός Όρκος από τα ισχύοντα διεθνώς νομοθετήματα και το πλήθος των ιατρικού περιεχομένου Διακηρύξεων, που αποτελούν πνευματικούς θησαυρούς, διευρύνουν τον στοχασμό και τους συναισθηματικούς ορίζοντες και περιφρουρούν την προσωπικότητα και το κύρος του συνόλου των λειτουργών της κορυφαίας των ανθρωπιστικών επιστημών;
Η άποψη των ειδικών (γιατρών, φιλολόγων και ιστορικών) συγκλίνει στο συμπέρασμα ότι ο Ιπποκρατικός Όρκος είναι δύο τινά: α) ένα συμβόλαιο μεταξύ δασκάλου και μαθητή και β) ένας ηθικός κανόνας που αναφέρεται στις υποχρεώσεις του γιατρού προς τον ασθενή. Ο κεντρικός άξονας του Όρκου και η ρητή υπόσχεση που δίνεται μεσ’ από αυτόν συνοψίζεται στη φράση: “Αγνώς δε και οσίως διατηρήσω βίον τον εμόν και τέχνην την εμήν” (Αγνή και καθαρή θα διαφυλάξω τη ζωή και την τέχνη μου).
O κεντρικός αυτός άξονας του Ιπποκρατικού Όρκου συναντιέται σήμερα στο Ν.3418/2005 που είναι ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας (στο εξής: ΚΙΔ), ο οποίος στο άρθρο 2 παρ.2 που αναφέρεται στην άσκηση του ιατρικού λειτουργήματος τονίζει επί λέξει: “Ο ιατρός τηρεί τον Όρκο του Ιπποκράτη, ασκεί το έργο του σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία και πρέπει κατά την άσκηση του επαγγέλματός του, να αποφεύγει κάθε πράξη ή παράλειψη, η οποία μπορεί να βλάψει την τιμή και την αξιοπρέπειά του και να κλονίσει την πίστη του κοινού προς το ιατρικό επάγγελμα. Οφείλει, επίσης, να διατηρεί σε υψηλό επίπεδο την επαγγελματική του συμπεριφορά, ώστε να καταξιώνεται στη συνείδηση του κοινωνικού συνόλου και να προάγει το κύρος και την αξιοπιστία του ιατρικού σώματος…”
Το αξιοσημείωτο όμως του Όρκου είναι ότι πλαισιώνεται και από έξι (6) απαγορεύσεις (αρνήσεις), που τον καθιστούν ιδιαίτερα αξιοσέβαστο, αλλά συνάμα και πολύ ευάλωτο απέναντι σε αρκετούς σύγχρονους θεράποντες της υγείας.
Α΄: Η πρώτη απαγόρευση αντλείται από τη φράση που αναφέρεται στις υποχρεώσεις του μαθητή προς τον δάσκαλο και στο συμβόλαιο: “τους απογόνους του δασκάλου θα θεωρώ αδέλφια μου και θα τους διδάξω την ιατρική, αν θέλουν να την μάθουν, χωρίς αμοιβή και καμιά συμφωνία”.
Εκείνο το “άνευ μισθού και ξυγγραφής” του Όρκου, γέννησε άπειρα τα ερωτήματα κατά πόσον ο Ιπποκράτης έπαιρνε αμοιβή και πόση, ή αν ήταν αφιλοχρήματος και ανιδιοτελής. Την απάντηση δίνει ο ίδιος στο “Περί Παραγγελιών” (παράγραφοι 4,5 και 6) έργο του, που οφείλουν οι γιατροί να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν: “Το πιο σημαντικό που πρέπει στο μυαλό σου νάχεις, είναι πως τίποτα δεν πρέπει να σ’ απασχολεί σαν γιατρό, παρά μονάχα η καλή σου φήμη. Είναι προτιμότερο να κατακρίνεσαι από την αχαριστία εκείνων που έσωσες, παρά να εξαπατάς και να απομυζάς αυτούς που υποφέρουν πολύ, αποσπώντας τους χρήματα. Να μην αποβλέπεις στην αμοιβή, παρά σαν μέσο ικανοποίησης της επιθυμίας για συνέχιση της μάθησης. Σε παροτρύνω να φροντίζεις το ίδιο τους φτωχούς και άπορους, όπως τους εύπορους αρρώστους και να μην αξιώνεις υπέρογκα ποσά με απάνθρωπο τρόπο. Ακόμα, αν η ανάγκη το καλεί, άμισθα να παρέχεις τις υπηρεσίες σου, γιατί όπου υπάρχει η φιλανθρωπία εκεί συνυπάρχει και η αγάπη για την επιστήμη”.(«..ην γαρ παρή φιλανθρωπίη, πάρεστι και φιλοτεχνίη »).
Οι συγκροτημένες Πολιτείες έχουν θεσπίσει διατάξεις που ρυθμίζουν τα θέματα των ιατρικών εν γένει αμοιβών. Ο Διεθνής Κώδικας Ιατρικής Ηθικής, μια Διακήρυξη που υιοθετήθηκε από την Παγκόσμια Ιατρική Συνέλευση στο Λονδίνο (Οκτώβριος 1949) και τροποποιήθηκε στο Σίδνευ (Αύγουστος 1968) και στη Βενετία (Οκτώβριος 1983), προβλέπει στα γενικά καθήκοντα του γιατρού ότι “ο γιατρός δεν πρέπει να επιτρέπει κίνητρα κέρδους να επιδρούν στην ελεύθερη και ανεξάρτητη άσκηση της επαγγελματικής του κρίσης για λογαριασμό των ασθενών.” Και “Η πληρωμή ή απολαβή οποιασδήποτε αμοιβής ή όποιου άλλου οφελήματος μόνο για να εξυπηρετήσει την παραπομπή ενός ασθενούς ή για συνταγογράφηση ή για παραπομπή ασθενούς σε οποιαδήποτε αρχή, θεωρείται ως ακατάλληλη συμπεριφορά”.
Αλλά και η Ελληνική Πολιτεία καθιέρωσε στα πλαίσια του Κώδικα Ασκήσεως του Ιατρικού Επαγγέλματος (Α.Ν.1565/1939) και του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (άρθρο 19), τη ρύθμιση της καταβλητέας στους γιατρούς αμοιβής και της κατ’ εξαίρεση παροχής των υπηρεσιών τους δωρεάν ή με τίμημα κατώτερο του ισχύοντος σε αποδεδειγμένους απόρους ή οικονομικά αδύνατους ασθενείς, κατά τρόπον αποκλείοντα τη διαφήμιση ή τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Έτσι τα νομοθετήματα αυτά ακολουθούν το πνεύμα της Ιπποκρατικής Ηθικής και Δεοντολογίας, παρόλο που η κερδοσκοπία ή η αισχροκέρδεια πρωταγωνιστούν ανεμπόδιστα και ασύδοτα δυστυχώς στις μέρες μας.Εκείνο το “άνευ μισθού και ξυγγραφής” του Όρκου, γέννησε άπειρα τα ερωτήματα κατά πόσον ο Ιπποκράτης έπαιρνε αμοιβή και πόση, ή αν ήταν αφιλοχρήματος και ανιδιοτελής. Την απάντηση δίνει ο ίδιος στο “Περί Παραγγελιών” (παράγραφοι 4,5 και 6) έργο του, που οφείλουν οι γιατροί να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν: “Το πιο σημαντικό που πρέπει στο μυαλό σου νάχεις, είναι πως τίποτα δεν πρέπει να σ’ απασχολεί σαν γιατρό, παρά μονάχα η καλή σου φήμη. Είναι προτιμότερο να κατακρίνεσαι από την αχαριστία εκείνων που έσωσες, παρά να εξαπατάς και να απομυζάς αυτούς που υποφέρουν πολύ, αποσπώντας τους χρήματα. Να μην αποβλέπεις στην αμοιβή, παρά σαν μέσο ικανοποίησης της επιθυμίας για συνέχιση της μάθησης. Σε παροτρύνω να φροντίζεις το ίδιο τους φτωχούς και άπορους, όπως τους εύπορους αρρώστους και να μην αξιώνεις υπέρογκα ποσά με απάνθρωπο τρόπο. Ακόμα, αν η ανάγκη το καλεί, άμισθα να παρέχεις τις υπηρεσίες σου, γιατί όπου υπάρχει η φιλανθρωπία εκεί συνυπάρχει και η αγάπη για την επιστήμη”.(«..ην γαρ παρή φιλανθρωπίη, πάρεστι και φιλοτεχνίη »).
Οι συγκροτημένες Πολιτείες έχουν θεσπίσει διατάξεις που ρυθμίζουν τα θέματα των ιατρικών εν γένει αμοιβών. Ο Διεθνής Κώδικας Ιατρικής Ηθικής, μια Διακήρυξη που υιοθετήθηκε από την Παγκόσμια Ιατρική Συνέλευση στο Λονδίνο (Οκτώβριος 1949) και τροποποιήθηκε στο Σίδνευ (Αύγουστος 1968) και στη Βενετία (Οκτώβριος 1983), προβλέπει στα γενικά καθήκοντα του γιατρού ότι “ο γιατρός δεν πρέπει να επιτρέπει κίνητρα κέρδους να επιδρούν στην ελεύθερη και ανεξάρτητη άσκηση της επαγγελματικής του κρίσης για λογαριασμό των ασθενών.” Και “Η πληρωμή ή απολαβή οποιασδήποτε αμοιβής ή όποιου άλλου οφελήματος μόνο για να εξυπηρετήσει την παραπομπή ενός ασθενούς ή για συνταγογράφηση ή για παραπομπή ασθενούς σε οποιαδήποτε αρχή, θεωρείται ως ακατάλληλη συμπεριφορά”.
Β΄:Η δεύτερη απαγόρευση του Όρκου συναντιέται στη φράση που αποκλείει όλους όσοι δεν έχουν εγγραφεί και ορκισθεί να διδαχθούν για να ασκήσουν την ιατρική, δηλαδή τους αμύητους. “Άλλω δε ουδενί” (σε κανέναν άλλο) δεν μεταδίδεται η γνώση της ιατρικής, παρά μόνο στους μυημένους και πεπαιδευμένους. Και αυτό είναι ορθό. Άλλωστε ο Ποινικός Κώδικας με το άρθρο 175 τιμωρεί την αντιποίηση του ιατρικού επαγγέλματος. Υπάρχουν ακόμη κυρώσεις για την χωρίς άδεια άσκηση ιατρικής και εγγραφής σε Ιατρικό Σύλλογο, ενώ τιμωρείται και η παραβίαση απαγορεύσεων, που ορίζει ο Κώδικας Ασκήσεως Ιατρικού Επαγγέλματος στα άρθρα 113 και 114.
Γ΄:Η τρίτη απαγόρευση του Ιπποκρατικού Όρκου συνίσταται στη άρνηση του γιατρού να αναλαμβάνει εγχείρηση όσων πάσχουν από πέτρα (ουρολιθίαση), αλλά να την αφήνει στους εξειδικευμένους. Η λιθοτομία ήταν επικίνδυνη επέμβαση στα χρόνια του Ιπποκράτη, που μπορούσε να προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη (ευνουχισμό) ακόμη και θάνατο στον ασθενή. Γι’ αυτό ο Ιπποκράτης την εγχείρηση αυτή την άφηνε στους ειδικούς έστω κι αν ήταν εμπειρικοί. Στις μέρες μας η εξειδίκευση πλέον των γιατρών είναι δεδομένη και η λιθοτομία ή ορθότερα η λιθοτριψία γίνεται με ασφάλεια. Ο ΚΙΔ προβλέπει τη δυνατότητα του γιατρού, μετά το πέρας των καθηκόντων του να παραδίδει τη φροντίδα του ασθενή του σε άλλο γιατρό και να διευκολύνει ακόμη και τη συγκρότηση ιατρικού συμβουλίου όταν το ζητήσουν ο ασθενής ή οι οικείοι του (άρθρο 8 παρ.6 και 7).
Δ΄:Η τέταρτη απαγόρευση του Ιπποκρατικού Όρκου αναφέρεται στην αποσιώπηση από τον γιατρό όλων όσων στο διάστημα της θεραπείας των ασθενών θα δει ή θα ακούσει, και πέρα από την ασθένεια στην καθημερινή τους ζωή, θεωρώντας τα ιερά μυστικά. Καθιερώνει έτσι ο Ιπποκρατικός Όρκος την αυστηρή και απαρέγκλιτη τήρηση του ιατρικού απορρήτου και της επαγγελματικής εχεμύθειας των γιατρών, τα οποία, ελλαδικά τουλάχιστον, προβλέπουν και προστατεύουν τόσο ο Κώδικας Ασκήσεως Ιατρικού Επαγγέλματος (Α.Ν.1565/1939, άρθρο 23) όσο και ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας (άρθρα 13) με τις όποιες εξαιρέσεις του καθώς και το άρθρο 371 του Ποινικού Κώδικα, σε συνδυασμό με τα άρθρα 212 του Κωδ. Ποινικής Δικονομίας και 400 έως 402 του Κωδ. Πολιτικής Δικονομίας. Τα τελευταία χρόνια κατοχυρώθηκε βέβαια νομοθετικά και η διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των πολιτών με βάση το Νόμο 2472/1997. Το άρθρο 14 του ΚΙΔ ρυθμίζει την τήρηση του ιατρικού αρχείου σε ηλεκτρονική ή μη μορφή, εφαρμόζοντας τις διατάξεις του Νόμου 2472/1997.
Αλλά το ιατρικό απόρρητο και η απόλυτη εχεμύθεια έχει καθιερωθεί και στις περισσότερες ιατρικές νομοθεσίες του κόσμου, αποτελώντας τεκμήριο σωφροσύνης και εγκράτειας των γιατρών. Σειρά Διακηρύξεων, όπως η Διακήρυξη της Γενεύης (Σεπτέμβριος 1948) με τις μεταγενέστερες τροποποιήσεις της, ο Διεθνής Κώδικας Ιατρικής Ηθικής, στον οποίο αναφερθήκαμε αρχικά πιο πάνω, η Διακήρυξη με κατεύθυνση τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας στην ιατρική περίθαλψη (Αμβούργο, Νοέμβριος 1997), η Διακήρυξη της Λισαβώνας για τα δικαιώματα του ασθενή (1981), που τροποποιήθηκε από την 47η Παγκόσμια Ιατρική Συνέλευση στο Μπαλί το 1995 και η Διακήρυξη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας για την προαγωγή των δικαιωμάτων των ασθενών στην Ευρώπη (Άμστερνταμ, Μάρτιος 1994), αναγνωρίζουν και προστατεύουν το ιατρικό απόρρητο.
Ε΄ και ΣΤ΄:Η πέμπτη και η έκτη απαγόρευση του Ιπποκρατικού Όρκου αναφέρεται τόσο στην άρνηση του γιατρού να χορηγήσει θανατηφόρο φάρμακο (δηλητήριο), έστω κι αν του ζητηθεί, όσο και στην άρνηση χορήγησης σε έγκυο γυναίκα εκτρωτικού φαρμάκου, για την αποβολή του παιδιού της. Εδώ έχουμε τα πολυσυζητούμενα και δυσεπίλυτα προβλήματα της ευθανασίας και της άμβλωσης, που σήμερα απασχολούν την κοινωνία και τους ειδικούς.
Η άμβλωση απαγορεύεται από τον Όρκο, αφού πρόκειται για πράξη θανάτου. Εξαίρεση αποτελεί η απόσπαση του νεκρού εμβρύου από τη μήτρα, το οποίο επιφέρει άμεσο κίνδυνο για τη ζωή της γυναίκας. Με την Ιπποκρατική αυτή θέση συμφωνούν και οι απόψεις λαμπρών επιστημόνων, οι οποίοι διατύπωσαν στην Παγκόσμια Διάσκεψη του Ο.Η.Ε. στο Κάιρο το 1994, με αφορμή το δημογραφικό πρόβλημα, τη φράση ότι: “το παιδί αποτελεί αυτόνομη ύπαρξη εντός ή εκτός μήτρας” και ότι: “η άμβλωση ισοδυναμεί με φόνο καθώς η ζωή αρχίζει κατά τη σύλληψη”. Άλλωστε η γνωστή ρήση του Ιπποκράτη: “ωφελέειν ή μη βλάπτειν” – Να είσαι πάντα ωφέλιμος, ή να μην προκαλείς βλάβη (Επιδημίαι Α΄,5) δεσμεύει το γιατρό να θεραπεύει και όχι να σκοτώνει.
Η Ελληνική νομοθεσία με το άρθρο 304 του Ποινικού Κώδικα τιμωρεί αυστηρά τη με συναίνεση ή χωρίς συναίνεση της εγκύου διακοπή της εγκυμοσύνης. Το ίδιο άρθρο τιμωρεί και την έγκυο που διακόπτει ανεπίτρεπτα την εγκυμοσύνη ή επιτρέπει σε άλλον να τη διακόψει, ενώ δεν χαρακτηρίζεται άδικη πράξη η τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης κάτω από ορισμένες ρητά αναφερόμενες από το νομοθέτη περιπτώσεις. Ανάλογες είναι οι διατάξεις του άρθρου 31του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας. Η προκαλούμενη όμως βαριά σωματική βλάβη στο έμβρυο ή στο νεογνό, τιμωρείται από το άρθρο 304 Α του Ποινικού μας Κώδικα.
Στο πρόβλημα πάλι της ευθανασίας συναντιούνται η ιατρική δεοντολογία και η ανθρωπιστική ηθική. Πρόκειται για ένα πολυδιάστατο πρόβλημα, που όμως η αντιμετώπισή του γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική στη σημερινή εποχή που ο μέσος όρος ζωής έχει αυξηθεί, με επακόλουθο και την αύξηση των χρόνιων και ανίατων νοσημάτων της γεροντικής ηλικίας. Το θέμα αφορά ιδιαίτερα τη χώρα μας, που έχει αναλογικά τους περισσότερους υπερήλικες και τα περισσότερα τροχαία ατυχήματα, τα οποία καταλήγουν σε μεγάλες αναπηρίες και σε “φυτική” ζωή μετά από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις.
-Αλλά τί καλούμε ευθανασία; Ευθανασία (ευ-θάνατος) από ιατρικής πλευράς είναι η πρόκληση ανώδυνου (σωματικά και ψυχικά) θανάτου από ευσπλαχνία σε ανθρώπους, που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο ανίατης αρρώστιας ή βαρύτατου τραυματισμού ή οξείας δηλητηρίασης, με σκοπό τη λύτρωσή τους και πολλές φορές ύστερα από προσωπική τους επιθυμία. Ως κίνητρο θεωρείται ο οίκτος, η αγάπη και ο σεβασμός της αξιοπρέπειας του ανθρώπου. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ιατρικό, είναι κοινωνικό, θεολογικό, φιλοσοφικό και νομικό.
Από πλευράς νομικής εξέτασης του προβλήματος πρέπει πρώτα να ορίσομε τί σημαίνει θάνατος. Θάνατος σημαίνει το τέλος κάθε προσώπου. Η ακριβής στιγμή του θανάτου ταυτίζεται με την παύση λειτουργιών του εγκεφάλου και συγκεκριμένα με τη νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους, μας λένε οι γιατροί. Τόσο, λοιπόν, η ιατρική όσο και η νομική επιστήμη θεωρούν το θάνατο ως την ανεπανόρθωτη απώλεια της ικανότητας για συνείδηση σε συνδυασμό με την ανεπανόρθωτη απώλεια της ικανότητας τόσο για αυτόματη αναπνοή όσο και για αυτόματη καρδιακή λειτουργία.
Στο ποινικό δίκαιο έχουν προκληθεί ζητήματα, καθώς αυτό διακρίνει με διαφορετικές εκάστοτε έννομες συνέπειες τη λεγόμενη ενεργητική ευθανασία, που γίνεται με τη ρητή συναίνεση του πάσχοντα ή του προσώπου του περιβάλλοντός του και την παθητική ευθανασία, που γίνεται με παράλειψη παροχής βοήθειας σε επωδύνως θνήσκοντα, ο οποίος διατηρείται στη ζωή με τεχνητά μέσα. Αντί των όρων ενεργητική-παθητική ευθανασία ορθότερος σήμερα νομίζω ότι θα ήταν ο όρος: “προθανάτιες αποφάσεις”, που έχει δοθεί από τον καθηγητή Στέφανο Γερουλάνο.
Ιδιαίτερα επίσης ζητήματα θέτει και η χορήγηση παυσίπονων συνδυασμών φαρμάκων με σκοπό τη λύτρωση από τους πόνους, εν γνώσει του ότι μπορεί να επέλθει ή να επιταχυνθεί ο θάνατος. Η λεγόμενη “ανακουφιστική” αγωγή. Από τις νομικά ενδιαφέρουσες περιπτώσεις είναι εκείνες του ενδεχόμενου δόλου ή και της ευσυνείδητης αμέλειας ή ακόμη της εξεύρεσης και λόγων απαλλαγής του εκάστοτε δράστη, αν θεωρηθεί η χορήγηση φαρμάκων ως θεραπευτική συμπεριφορά, έστω ιδιαίτερης επικινδυνότητας. Πολλοί νομικοί αρνούνται ακόμη και τον “άδικο χαρακτήρα” στην ευθανασία, για να μην τιμωρείται ο δράστης.
-Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας, στο άρθρο 12 αναφέρει ότι “ο γιατρός μπορεί σε περίπτωση ανίατης και μοιραίας ασθένειας να περιορισθεί στην απάλυνση του πόνου, χορηγώντας στον άρρωστο τις κατάλληλες θεραπείες και εξασφαλίζοντάς του όσο είναι δυνατό, την ποιότητα μιας ζωής που σβήνει. Έχει καθήκον να συνδράμει τον ετοιμοθάνατο μέχρι το τέλος, ενεργώντας με τρόπο που να επιτρέπει στον άρρωστο άνθρωπο τη διατήρηση της αξιοπρέπειάς του”. Αναγνωρίζει δηλ. ο Ευρωπαϊκός Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας έμμεσα τη δυνατότητα παθητικής ευθανασίας, που υπέρ αυτής τάσσεται μεγάλο μέρος των γιατρών.
Αλλά στο ελληνικό δίκαιο το ζήτημα αντιμετωπίζεται διαφορετικά. Το Σύνταγμά μας αποδέχεται κατ’ αρχήν την ευθανασία, αφού στο άρθρο 2 παρ. 1 τονίζει ότι ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου είναι πρωταρχικό μέλημα της Πολιτείας και στο άρθρο 5 παρ. 5 αναφέρει ότι καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας. Σύμφωνα, όμως, με τον Ποινικό Κώδικα η ευθανασία μπορεί να αντιμετωπιστεί ως “ανθρωποκτονία με συναίνεση”, που αποτελεί ποινικό αδίκημα και τιμωρείται με φυλάκιση (άρθρο 300 Π.Κ.), όχι, βέβαια, με κάθειρξη. Αδίκημα πάντως που δεν ταυτίζεται με την ευθανασία, αφού νοείται ανθρωποκτονία από οίκτο χωρίς να είναι ευθανασία, όπως και το αντίθετο. Πρόκειται εδώ για επάλληλες έννοιες. Το άρθρο 29 παρ. 3 του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας τονίζει: “Ο ιατρός οφείλει να γνωρίζει ότι η επιθυμία ενός ασθενή να πεθάνει, όταν αυτός βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο, δεν συνιστά νομική δικαιολόγηση για την διενέργεια πράξεων που στοχεύουν στην επίσπευση του θανάτου”. Αλλά το ίδιο άρθρο του ΚΙΔ στην πρώτη παράγραφο δεσμεύει το γιατρό να ακολουθήσει παρηγορητική και ανακουφιστική αγωγή έως το τέλος της ζωής του ασθενή. Πρόκειται για τη μοναδική, ρητά αναγνωρισμένη, εκδοχή ευθανασίας στο θετικό μας δίκαιο. Προβλήματα ξεχωριστά δημιουργεί επίσης η λεγόμενη “Living Will” (Διαθήκη Ζωής), δηλαδή το αίτημα κάποιου διαθέτη να μην του παρασχεθεί βοήθεια. Συνηθίζεται σε πολλές χώρες, δεν είναι όμως νομοθετικά κατοχυρωμένο στην Ελλάδα. Βέβαια ο συνδυασμός των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 29 του ΚΙΔ και η Σύμβαση του Οβιέδο αποδέχονται προγενέστερες οδηγίες του ασθενή που δεσμεύουν το γιατρό υπό προϋποθέσεις. Πρόβλημα τίθεται στην πιθανότητα να αλλάξει γνώμη ο ενδιαφερόμενος όταν βρεθεί στην κρίσιμη κατάσταση, να μεταβάλει δηλ. την επιθυμία του για ευθανασία. Εδώ απαιτείται συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση για να υπάρχει ασφάλεια δικαίου.
Ωστόσο μεγάλος είναι ο αριθμός των γιατρών που θεωρούν την ευθανασία αντίθετη με τη διδασκαλία του Ιπποκράτη. Πιστεύουν ότι η απαγόρευση της ευθανασίας από τον Ιπποκρατικό Όρκο αποκαθιστά τη διασαλευόμενη ηθική τάξη, ικανοποιεί τη βούληση της συντριπτικής πλειοψηφίας των ενσυνειδήτων ανθρώπων και αποτρέπει το γιατρό από το να σκοτώσει από φιλευσπλαχνία. Υπογραμμίζουν ότι με τον Όρκο αυτόν, ο γιατρός αναλαμβάνει την υποχρέωση να θεραπεύει τους ασθενείς και να ελαφρώνει τον πόνο τους. Γνωρίζουν επίσης ότι στο “Περί Τέχνης” (ΙΙΙ,5) έργο του ο Ιπποκράτης αποδέχεται και προτρέπει τους γιατρούς να μην επεμβαίνουν στις περιπτώσεις ανίατων ασθενειών, που δεν μπορεί πια να αντιμετωπίσει η ιατρική (“και το μη εγχειρέειν τοίσι κεκρατημένοισιν υπό των νοσημάτων, ειδότας ότι ταύτα πάντα ου δύναται ιητρική”). Αναγνωρίζουν έτσι οι γιατροί, όπως και ο Ιπποκράτης, τα ανθρωπίνως εφικτά όρια της επιστήμης, αποκλείοντας, βέβαια, την παροχή λύτρωσης με τη χρήση θανατηφόρου φαρμάκου, τη λεγόμενη “επιστημονική δολοφονία”. Μπροστά σ’ αυτό το δίλημμα, οι γιατροί επηρεάζονται συχνά και από τις θρησκευτικές ή τις φιλοσοφικές τους πεποιθήσεις. Δεν είναι λίγες οι γνώμες και τα επιχειρήματα διανοουμένων και επιστημόνων, που διατυπώθηκαν κατά καιρούς για την ευθανασία. Θα επικαλεστώ την άποψη του αείμνηστου καθηγητή της φιλοσοφίας και Ακαδημαϊκού Ιωάννη Θεοδωρακόπουλου, ο οποίος μιλώντας το 1961 στην Ελληνική Εταιρεία Ευγονικής είχε αναρωτηθεί: Μπορούμε από οίκτο να δεχτούμε την ευθανασία; Και η απάντησή του ήταν: ΟΧΙ! Άλλο οίκτος και άλλο φιλανθρωπία, τόνισε, που σημαίνει ότι ο άνθρωπος στη γλώσσα της φιλοσοφίας έχει απόλυτη αξία, συνεπώς είναι απαραβίαστος και στο θάνατό του. Σε αντίθετη περίπτωση οι συνέπειες είναι φρικτές. Αρκεί, λέει, να σκεφτεί κανείς, τι μπορεί να γίνει, από τη στιγμή που θα καταργήσουμε την απόλυτη αξία του ανθρώπου. Και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαος Μητσόπουλος στο βιβλίο του: “Η λεγόμενη ευθανασία” (Αθήνα 1980) επισημαίνει μιαν άλλη διάσταση: «Νομική κατοχύρωση της ευθανασίας θα σήμαινε δύο τινά. Πρώτον αναγνώριση της ορθότητας και του ηθικού δικαιώματος της πράξης και δεύτερο διάνοιξη οδού για εύκολη θανάτωση ανθρώπων ανεπιθύμητων είτε από τους οικείους ή συγγενείς τους, είτε από την πολιτεία, είτε και από άλλα άτομα ή ομάδες ατόμων». Τελικά το πρόβλημα της ευθανασίας- ενεργητικής ή παθητικής- μόνο μέσα στο χώρο της ανθρωπιστικής ηθικής βρίσκει τη λύση του. Και κύριος εκφραστής της ανθρωπιστικής ηθικής είναι και παραμένει ο Ιπποκρατικός Όρκος. Μπορεί σήμερα το γράμμα του να παραβιάζεται, το πνεύμα του όμως μένει αναλλοίωτο.
Η άμβλωση απαγορεύεται από τον Όρκο, αφού πρόκειται για πράξη θανάτου. Εξαίρεση αποτελεί η απόσπαση του νεκρού εμβρύου από τη μήτρα, το οποίο επιφέρει άμεσο κίνδυνο για τη ζωή της γυναίκας. Με την Ιπποκρατική αυτή θέση συμφωνούν και οι απόψεις λαμπρών επιστημόνων, οι οποίοι διατύπωσαν στην Παγκόσμια Διάσκεψη του Ο.Η.Ε. στο Κάιρο το 1994, με αφορμή το δημογραφικό πρόβλημα, τη φράση ότι: “το παιδί αποτελεί αυτόνομη ύπαρξη εντός ή εκτός μήτρας” και ότι: “η άμβλωση ισοδυναμεί με φόνο καθώς η ζωή αρχίζει κατά τη σύλληψη”. Άλλωστε η γνωστή ρήση του Ιπποκράτη: “ωφελέειν ή μη βλάπτειν” – Να είσαι πάντα ωφέλιμος, ή να μην προκαλείς βλάβη (Επιδημίαι Α΄,5) δεσμεύει το γιατρό να θεραπεύει και όχι να σκοτώνει.
Η Ελληνική νομοθεσία με το άρθρο 304 του Ποινικού Κώδικα τιμωρεί αυστηρά τη με συναίνεση ή χωρίς συναίνεση της εγκύου διακοπή της εγκυμοσύνης. Το ίδιο άρθρο τιμωρεί και την έγκυο που διακόπτει ανεπίτρεπτα την εγκυμοσύνη ή επιτρέπει σε άλλον να τη διακόψει, ενώ δεν χαρακτηρίζεται άδικη πράξη η τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης κάτω από ορισμένες ρητά αναφερόμενες από το νομοθέτη περιπτώσεις. Ανάλογες είναι οι διατάξεις του άρθρου 31του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας. Η προκαλούμενη όμως βαριά σωματική βλάβη στο έμβρυο ή στο νεογνό, τιμωρείται από το άρθρο 304 Α του Ποινικού μας Κώδικα.
Στο πρόβλημα πάλι της ευθανασίας συναντιούνται η ιατρική δεοντολογία και η ανθρωπιστική ηθική. Πρόκειται για ένα πολυδιάστατο πρόβλημα, που όμως η αντιμετώπισή του γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική στη σημερινή εποχή που ο μέσος όρος ζωής έχει αυξηθεί, με επακόλουθο και την αύξηση των χρόνιων και ανίατων νοσημάτων της γεροντικής ηλικίας. Το θέμα αφορά ιδιαίτερα τη χώρα μας, που έχει αναλογικά τους περισσότερους υπερήλικες και τα περισσότερα τροχαία ατυχήματα, τα οποία καταλήγουν σε μεγάλες αναπηρίες και σε “φυτική” ζωή μετά από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις.
-Αλλά τί καλούμε ευθανασία; Ευθανασία (ευ-θάνατος) από ιατρικής πλευράς είναι η πρόκληση ανώδυνου (σωματικά και ψυχικά) θανάτου από ευσπλαχνία σε ανθρώπους, που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο ανίατης αρρώστιας ή βαρύτατου τραυματισμού ή οξείας δηλητηρίασης, με σκοπό τη λύτρωσή τους και πολλές φορές ύστερα από προσωπική τους επιθυμία. Ως κίνητρο θεωρείται ο οίκτος, η αγάπη και ο σεβασμός της αξιοπρέπειας του ανθρώπου. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ιατρικό, είναι κοινωνικό, θεολογικό, φιλοσοφικό και νομικό.
Από πλευράς νομικής εξέτασης του προβλήματος πρέπει πρώτα να ορίσομε τί σημαίνει θάνατος. Θάνατος σημαίνει το τέλος κάθε προσώπου. Η ακριβής στιγμή του θανάτου ταυτίζεται με την παύση λειτουργιών του εγκεφάλου και συγκεκριμένα με τη νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους, μας λένε οι γιατροί. Τόσο, λοιπόν, η ιατρική όσο και η νομική επιστήμη θεωρούν το θάνατο ως την ανεπανόρθωτη απώλεια της ικανότητας για συνείδηση σε συνδυασμό με την ανεπανόρθωτη απώλεια της ικανότητας τόσο για αυτόματη αναπνοή όσο και για αυτόματη καρδιακή λειτουργία.
Στο ποινικό δίκαιο έχουν προκληθεί ζητήματα, καθώς αυτό διακρίνει με διαφορετικές εκάστοτε έννομες συνέπειες τη λεγόμενη ενεργητική ευθανασία, που γίνεται με τη ρητή συναίνεση του πάσχοντα ή του προσώπου του περιβάλλοντός του και την παθητική ευθανασία, που γίνεται με παράλειψη παροχής βοήθειας σε επωδύνως θνήσκοντα, ο οποίος διατηρείται στη ζωή με τεχνητά μέσα. Αντί των όρων ενεργητική-παθητική ευθανασία ορθότερος σήμερα νομίζω ότι θα ήταν ο όρος: “προθανάτιες αποφάσεις”, που έχει δοθεί από τον καθηγητή Στέφανο Γερουλάνο.
Ιδιαίτερα επίσης ζητήματα θέτει και η χορήγηση παυσίπονων συνδυασμών φαρμάκων με σκοπό τη λύτρωση από τους πόνους, εν γνώσει του ότι μπορεί να επέλθει ή να επιταχυνθεί ο θάνατος. Η λεγόμενη “ανακουφιστική” αγωγή. Από τις νομικά ενδιαφέρουσες περιπτώσεις είναι εκείνες του ενδεχόμενου δόλου ή και της ευσυνείδητης αμέλειας ή ακόμη της εξεύρεσης και λόγων απαλλαγής του εκάστοτε δράστη, αν θεωρηθεί η χορήγηση φαρμάκων ως θεραπευτική συμπεριφορά, έστω ιδιαίτερης επικινδυνότητας. Πολλοί νομικοί αρνούνται ακόμη και τον “άδικο χαρακτήρα” στην ευθανασία, για να μην τιμωρείται ο δράστης.
-Ο Ευρωπαϊκός Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας, στο άρθρο 12 αναφέρει ότι “ο γιατρός μπορεί σε περίπτωση ανίατης και μοιραίας ασθένειας να περιορισθεί στην απάλυνση του πόνου, χορηγώντας στον άρρωστο τις κατάλληλες θεραπείες και εξασφαλίζοντάς του όσο είναι δυνατό, την ποιότητα μιας ζωής που σβήνει. Έχει καθήκον να συνδράμει τον ετοιμοθάνατο μέχρι το τέλος, ενεργώντας με τρόπο που να επιτρέπει στον άρρωστο άνθρωπο τη διατήρηση της αξιοπρέπειάς του”. Αναγνωρίζει δηλ. ο Ευρωπαϊκός Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας έμμεσα τη δυνατότητα παθητικής ευθανασίας, που υπέρ αυτής τάσσεται μεγάλο μέρος των γιατρών.
Αλλά στο ελληνικό δίκαιο το ζήτημα αντιμετωπίζεται διαφορετικά. Το Σύνταγμά μας αποδέχεται κατ’ αρχήν την ευθανασία, αφού στο άρθρο 2 παρ. 1 τονίζει ότι ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου είναι πρωταρχικό μέλημα της Πολιτείας και στο άρθρο 5 παρ. 5 αναφέρει ότι καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας. Σύμφωνα, όμως, με τον Ποινικό Κώδικα η ευθανασία μπορεί να αντιμετωπιστεί ως “ανθρωποκτονία με συναίνεση”, που αποτελεί ποινικό αδίκημα και τιμωρείται με φυλάκιση (άρθρο 300 Π.Κ.), όχι, βέβαια, με κάθειρξη. Αδίκημα πάντως που δεν ταυτίζεται με την ευθανασία, αφού νοείται ανθρωποκτονία από οίκτο χωρίς να είναι ευθανασία, όπως και το αντίθετο. Πρόκειται εδώ για επάλληλες έννοιες. Το άρθρο 29 παρ. 3 του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας τονίζει: “Ο ιατρός οφείλει να γνωρίζει ότι η επιθυμία ενός ασθενή να πεθάνει, όταν αυτός βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο, δεν συνιστά νομική δικαιολόγηση για την διενέργεια πράξεων που στοχεύουν στην επίσπευση του θανάτου”. Αλλά το ίδιο άρθρο του ΚΙΔ στην πρώτη παράγραφο δεσμεύει το γιατρό να ακολουθήσει παρηγορητική και ανακουφιστική αγωγή έως το τέλος της ζωής του ασθενή. Πρόκειται για τη μοναδική, ρητά αναγνωρισμένη, εκδοχή ευθανασίας στο θετικό μας δίκαιο. Προβλήματα ξεχωριστά δημιουργεί επίσης η λεγόμενη “Living Will” (Διαθήκη Ζωής), δηλαδή το αίτημα κάποιου διαθέτη να μην του παρασχεθεί βοήθεια. Συνηθίζεται σε πολλές χώρες, δεν είναι όμως νομοθετικά κατοχυρωμένο στην Ελλάδα. Βέβαια ο συνδυασμός των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 29 του ΚΙΔ και η Σύμβαση του Οβιέδο αποδέχονται προγενέστερες οδηγίες του ασθενή που δεσμεύουν το γιατρό υπό προϋποθέσεις. Πρόβλημα τίθεται στην πιθανότητα να αλλάξει γνώμη ο ενδιαφερόμενος όταν βρεθεί στην κρίσιμη κατάσταση, να μεταβάλει δηλ. την επιθυμία του για ευθανασία. Εδώ απαιτείται συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση για να υπάρχει ασφάλεια δικαίου.
Ωστόσο μεγάλος είναι ο αριθμός των γιατρών που θεωρούν την ευθανασία αντίθετη με τη διδασκαλία του Ιπποκράτη. Πιστεύουν ότι η απαγόρευση της ευθανασίας από τον Ιπποκρατικό Όρκο αποκαθιστά τη διασαλευόμενη ηθική τάξη, ικανοποιεί τη βούληση της συντριπτικής πλειοψηφίας των ενσυνειδήτων ανθρώπων και αποτρέπει το γιατρό από το να σκοτώσει από φιλευσπλαχνία. Υπογραμμίζουν ότι με τον Όρκο αυτόν, ο γιατρός αναλαμβάνει την υποχρέωση να θεραπεύει τους ασθενείς και να ελαφρώνει τον πόνο τους. Γνωρίζουν επίσης ότι στο “Περί Τέχνης” (ΙΙΙ,5) έργο του ο Ιπποκράτης αποδέχεται και προτρέπει τους γιατρούς να μην επεμβαίνουν στις περιπτώσεις ανίατων ασθενειών, που δεν μπορεί πια να αντιμετωπίσει η ιατρική (“και το μη εγχειρέειν τοίσι κεκρατημένοισιν υπό των νοσημάτων, ειδότας ότι ταύτα πάντα ου δύναται ιητρική”). Αναγνωρίζουν έτσι οι γιατροί, όπως και ο Ιπποκράτης, τα ανθρωπίνως εφικτά όρια της επιστήμης, αποκλείοντας, βέβαια, την παροχή λύτρωσης με τη χρήση θανατηφόρου φαρμάκου, τη λεγόμενη “επιστημονική δολοφονία”. Μπροστά σ’ αυτό το δίλημμα, οι γιατροί επηρεάζονται συχνά και από τις θρησκευτικές ή τις φιλοσοφικές τους πεποιθήσεις. Δεν είναι λίγες οι γνώμες και τα επιχειρήματα διανοουμένων και επιστημόνων, που διατυπώθηκαν κατά καιρούς για την ευθανασία. Θα επικαλεστώ την άποψη του αείμνηστου καθηγητή της φιλοσοφίας και Ακαδημαϊκού Ιωάννη Θεοδωρακόπουλου, ο οποίος μιλώντας το 1961 στην Ελληνική Εταιρεία Ευγονικής είχε αναρωτηθεί: Μπορούμε από οίκτο να δεχτούμε την ευθανασία; Και η απάντησή του ήταν: ΟΧΙ! Άλλο οίκτος και άλλο φιλανθρωπία, τόνισε, που σημαίνει ότι ο άνθρωπος στη γλώσσα της φιλοσοφίας έχει απόλυτη αξία, συνεπώς είναι απαραβίαστος και στο θάνατό του. Σε αντίθετη περίπτωση οι συνέπειες είναι φρικτές. Αρκεί, λέει, να σκεφτεί κανείς, τι μπορεί να γίνει, από τη στιγμή που θα καταργήσουμε την απόλυτη αξία του ανθρώπου. Και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαος Μητσόπουλος στο βιβλίο του: “Η λεγόμενη ευθανασία” (Αθήνα 1980) επισημαίνει μιαν άλλη διάσταση: «Νομική κατοχύρωση της ευθανασίας θα σήμαινε δύο τινά. Πρώτον αναγνώριση της ορθότητας και του ηθικού δικαιώματος της πράξης και δεύτερο διάνοιξη οδού για εύκολη θανάτωση ανθρώπων ανεπιθύμητων είτε από τους οικείους ή συγγενείς τους, είτε από την πολιτεία, είτε και από άλλα άτομα ή ομάδες ατόμων». Τελικά το πρόβλημα της ευθανασίας- ενεργητικής ή παθητικής- μόνο μέσα στο χώρο της ανθρωπιστικής ηθικής βρίσκει τη λύση του. Και κύριος εκφραστής της ανθρωπιστικής ηθικής είναι και παραμένει ο Ιπποκρατικός Όρκος. Μπορεί σήμερα το γράμμα του να παραβιάζεται, το πνεύμα του όμως μένει αναλλοίωτο.
Παρά το πλήθος των σύγχρονων επιτευγμάτων των ιατρικών επιστημών οι Πανανθρώπινες διαχρονικές αξίες, που διακηρύσσει ο Ιπποκρατικός Όρκος, αλλά και τα γενικά, τουλάχιστον, έργα της “Ιπποκρατικής Συλλογής” (Corpus Hippocraticum), συναντούν τέλεια εφαρμογή σε όλα σχεδόν τα νομοθετήματα. Έτσι με αφορμή τις νέες μεθόδους θεραπείας και τις επιταχυνόμενες εξελίξεις στη Βιολογία και την Ιατρική, η Ελλάδα συμπεριέλαβε στο ισχύον νομοθετικό της πλαίσιο και αποφάσεις της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, όπως την Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Οβιέδο για την προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της Αξιοπρέπειας του Ανθρώπου σε σχέση με τις εφαρμογές της Βιοϊατρικής (Ν. 2619/1998),το νόμο για τις μεταμοσχεύσεις (Ν.2737/1999) καθώς και το Πρόσθετο Πρωτόκολλο, που απαγορεύει την Κλωνοποίηση του Ανθρώπινου όντος (Απόφαση Υπουργών Εξωτερικών-Υγείας-Πρόνοιας. Αριθ.Φ. 0546/Ι/ΑΣ 723/Μ.4898 της 21-29 Οκτ. 1998-ΦΕΚ Α΄ 244), το οποίο προσυπέγραψαν οι Υπουργοί μας χωρίς να έχει κυρωθεί με τυπικό νόμο, όπως προβλέπει το Σύνταγμα (άρθρο 36 παρ.4).Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι από το 1999 λειτουργεί στη χώρα μας η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και από το 2005 η ανεξάρτητη διοικητική Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Στη Θεσσαλονίκη δε ιδρύθηκε και ο διεπιστημονικού χαρακτήρα Όμιλος Μελέτης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής.
Το κέντρο βάρους της διεθνούς ιατρικής οικογένειας βρίσκεται πλέον τώρα στην εφαρμογή των αρχών της Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας στο ιατρικό επάγγελμα, γεγονός που συμπλέει απόλυτα με τις διακηρυγμένες αξίες του Ιπποκρατικού Όρκου, όπως αυτός διατυπώθηκε πριν από 25 αιώνες, γι’ αυτό και η 51η Παγκόσμια Ιατρική Συνέλευση, που έγινε στο Τελ-Αβίβ τον Οκτώβριο του 1999, έκρινε τονίζοντας με Ψήφισμά της την αναγκαιότητα να συμπεριληφθεί στις Ιατρικές Σχολές παγκοσμίως η διδασκαλία της Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Να συμπεριλαμβάνονται, δηλαδή, αυτά ως υποχρεωτικά μαθήματα στη διδασκόμενη ύλη όλων των Ιατρικών Σχολών. Και εδώ είναι που η γενέτειρα του Ιπποκράτη η Κως δικαιωματικά και μετ’ επιτάσεως έχει αξιώσει από πολλών ήδη ετών την ίδρυση εκεί Τμήματος Σχολής Βιοηθικής Ιατρικής και Δεοντολογίας ή άλλου Τμήματος παρεμφερούς σκοπού.
Με τις βασικές διδαχές του Ιπποκρατικού Όρκου εναρμονίζονται διεθνώς, όπως είδαμε, όλα σχεδόν τα ιατρικά νομοθετήματα. Αναμφισβήτητα πλέον ο Όρκος του Ιπποκράτη εξακολουθεί να επιβιώνει πανηγυρικά και να προβάλλεται ως Καταστατικός Χάρτης της Ιατρικής Ηθικής και ως πρότυπο Παγκοσμίων Διακηρύξεων. Προς τί, λοιπόν, η όποια αντικατάστασή του με ένα άλλο, δήθεν εκσυγχρονισμένο κείμενο Όρκου ή Προσευχής, που επιχειρούν τελευταία να επιβάλουν κάποιες συντεχνίες;
Το χρέος των Ελλήνων και ιδιαίτερα όλων των φορέων διαφύλαξης και προβολής της Ιπποκρατικής Ιδέας, όπως είναι το Διεθνές Ιπποκράτειο Ίδρυμα της Κω και ο Σύλλογος «Ο Ιπποκράτης» στη Λάρισα, συνίσταται στο να δίνουμε καθημερινά, πειστικά, μεθοδικά και συγκροτημένα τη μάχη, ώστε η καθολικότητα των ηθικών κανόνων του Ιπποκρατικού Όρκου και η βαθύτατα εξανθρωπισμένη Ιπποκρατική Ιατρική να συνεχίσουν να καθοδηγούν ακλόνητα ολόκληρη την Ανθρωπότητα.
Το κέντρο βάρους της διεθνούς ιατρικής οικογένειας βρίσκεται πλέον τώρα στην εφαρμογή των αρχών της Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας στο ιατρικό επάγγελμα, γεγονός που συμπλέει απόλυτα με τις διακηρυγμένες αξίες του Ιπποκρατικού Όρκου, όπως αυτός διατυπώθηκε πριν από 25 αιώνες, γι’ αυτό και η 51η Παγκόσμια Ιατρική Συνέλευση, που έγινε στο Τελ-Αβίβ τον Οκτώβριο του 1999, έκρινε τονίζοντας με Ψήφισμά της την αναγκαιότητα να συμπεριληφθεί στις Ιατρικές Σχολές παγκοσμίως η διδασκαλία της Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Να συμπεριλαμβάνονται, δηλαδή, αυτά ως υποχρεωτικά μαθήματα στη διδασκόμενη ύλη όλων των Ιατρικών Σχολών. Και εδώ είναι που η γενέτειρα του Ιπποκράτη η Κως δικαιωματικά και μετ’ επιτάσεως έχει αξιώσει από πολλών ήδη ετών την ίδρυση εκεί Τμήματος Σχολής Βιοηθικής Ιατρικής και Δεοντολογίας ή άλλου Τμήματος παρεμφερούς σκοπού.
Με τις βασικές διδαχές του Ιπποκρατικού Όρκου εναρμονίζονται διεθνώς, όπως είδαμε, όλα σχεδόν τα ιατρικά νομοθετήματα. Αναμφισβήτητα πλέον ο Όρκος του Ιπποκράτη εξακολουθεί να επιβιώνει πανηγυρικά και να προβάλλεται ως Καταστατικός Χάρτης της Ιατρικής Ηθικής και ως πρότυπο Παγκοσμίων Διακηρύξεων. Προς τί, λοιπόν, η όποια αντικατάστασή του με ένα άλλο, δήθεν εκσυγχρονισμένο κείμενο Όρκου ή Προσευχής, που επιχειρούν τελευταία να επιβάλουν κάποιες συντεχνίες;
Το χρέος των Ελλήνων και ιδιαίτερα όλων των φορέων διαφύλαξης και προβολής της Ιπποκρατικής Ιδέας, όπως είναι το Διεθνές Ιπποκράτειο Ίδρυμα της Κω και ο Σύλλογος «Ο Ιπποκράτης» στη Λάρισα, συνίσταται στο να δίνουμε καθημερινά, πειστικά, μεθοδικά και συγκροτημένα τη μάχη, ώστε η καθολικότητα των ηθικών κανόνων του Ιπποκρατικού Όρκου και η βαθύτατα εξανθρωπισμένη Ιπποκρατική Ιατρική να συνεχίσουν να καθοδηγούν ακλόνητα ολόκληρη την Ανθρωπότητα.
* Ομιλία που συνδιοργάνωσαν στη Λάρισα στις 7/9/2018 υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Πρ. Παυλόπουλου η Περιφέρεια Θεσσαλίας, ο Δήμος Λαρισαίων, ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος, η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ο Ιατρικός Σύλλογος Λαρίσης και ο Σύλλογος «Ο Ιπποκράτης» στη Λάρισα, με θέμα: Ιπποκράτης. Η αέναη επιστροφή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου