H ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΗΣ ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 1923 ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΣΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

Στις 24 Ιουλίου του 1923 θα εκπνεύσει κάθε ελπίδα για ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα. Στη Λωζάνη υπογράφτηκε Συνθήκη, με την οποία η μέχρι τότε πολεμική κατοχή των Ιταλών στα Δωδεκάνησα μετατρεπόταν σε νομική, με αποτέλεσμα την προσάρτηση των νησιών αυτών ως «Κτήσης» (Possedimento) στην Ιταλική Επικράτεια. Σύμφωνα με το άρθρο 15 του Παραρτήματος της Συνθήκης της Λωζάνης: «Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νήσων, τουτέστι της Αστυπαλαίας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου, Κάσου, Τήλου, Νισύρου, Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Κω, των κατεχομένων υπό της Ιταλίας και των νησίδων των εξ αυτών εξαρτωμένων, ως και της νήσου Καστελλορίζου». Με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης άρχισε και επίσημα η δεύτερη μεγάλη περίοδος της Ιταλοκρατίας στα νησιά μας. Θ’ ακολουθήσει το 1943 η Γερμανική κατοχή και το 1945, με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Αγγλοκρατία, για ν’ αποδοθούν τελικά τα Δωδεκάνησα  το 1947 στην Ελλάδα.

Επιβάλλεται όμως εδώ να τονίσουμε ότι η παραίτηση της Τουρκίας υπέρ της Ιταλίας επί παντός δικαιώματος και τίτλου της επί όλων των νησιών του Δωδεκανησιακού συμπλέγματος καθώς και επί των νησίδων που εξαρτώνται απ’ αυτά, σύμφωνα με το πιο πάνω άρθρο του Παραρτήματος της Συνθήκης της Λωζάνης, συνιστά μείζον νομικό και πολιτικό θέμα, που αποτελεί ισχυρότατο όπλο στη φαρέτρα της ελληνικής διπλωματίας και εξωτερικής πολιτικής ενάντια στις κατά καιρούς έντονες τουρκικές αμφισβητήσεις και διεκδικήσεις τουρκικών δικαιωμάτων επί των νησίδων, βραχονησίδων και βράχων μας. Βραχονησίδες και βράχοι που σήμερα πια ανήκουν, σύμφωνα με την Ιταλοτουρκική Συμφωνία (Πρωτόκολλο) της 28/12/1932 για την οριοθέτηση της αιγιαλίτιδας ζώνης και μετά τη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού της 10/2/1947, στο κράτος που διαδέχθηκε την Ιταλία, το οποίο είναι η  Ελλάδα.

Ιταλικός χάρτης των Δωδεκανήσων με χάραξη των θαλασσίων συνόρων

Με βάση, λοιπόν, τις γενικές αρχές και τις πηγές του διεθνούς δικαίου, οι οποίες αναγνωρίζονται απ’ όλα τα σύγχρονα κράτη, η παραίτηση (renunciation), που σημαίνει τη θεληματική εγκατάλειψη δικαιώματος, είναι μια μονομερής δικαιοπραξία με δεσμευτικό για το κράτος που την ασκεί χαρακτήρα. Η Τουρκία παραιτούμενη ρητά και κατηγορηματικά, σύμφωνα με το άρθρο 15 της Συνθήκης της Λωζάνης, απ’ όλα τα κυριαρχικά δικαιώματα της στα Δωδεκάνησα υπέρ της Ιταλίας και προσυπογράφοντας τη Συνθήκη αυτή δια τριών μάλιστα εκπροσώπων της τότε Εθνοσυνέλευσής της (του Ismet Pacha, Υπουργού Εξωτερικών, Βουλευτή Ανδριανούπολης, του Δρα Riza Nour Bey, Υπουργού Υγιεινής και Κοινωνικής Περίθαλψης, Βουλευτή Σινώπης και του Hassan Bey, πρώην Υπουργού και Βουλευτή Τραπεζούντας), δεν έχει πλέον το δικαίωμα υπαναχώρησης και ανάκλησης της απόφασής της, γιατί αυτό θα σήμαινε παράβαση της διεθνώς αναγνωρισμένης αρχής της υποχρεωτικής ισχύος και του δεσμευτικού χαρακτήρα των συνθηκών, που διατυπώνεται με το θεμελιώδη κανόνα του Διεθνούς Δικαίου: pacta sunt servanta. Ο κανόνας αυτός, που επιβάλλει το σεβασμό των συνθηκών, συνιστά το πολιτικό και κοινωνικό κρηπίδωμα του Δικαίου και εξασφαλίζει τη σταθερότητα στις διεθνείς σχέσεις.

 Αλλ’ η Τουρκία έκτοτε, πλείστες τόσες φορές, αθέτησε τις υπογραφές της,  περιφρονώντας και παραβιάζοντας τα συμπεφωνημένα, παραμένοντας δυστυχώς μέχρι σήμερα έκθετη στα μάτια της διεθνούς κοινότητας και ιδιαίτερα των φίλων και συμμάχων της. Ακολουθεί τη γνωστή τακτική του να προβάλλει ένα ανύπαρκτο θέμα ως αμφισβητούμενο και μετά να ζητά να γίνουν διαπραγματεύσεις. Στόχος της είναι η ανατροπή του  status quo  στο Αιγαίο, γι αυτό επιδιώκει να παρασύρει την Ελλάδα σε διάλογο «εφ’ όλης της ύλης», που έχει όμως να κάνει με τα αδιαπραγμάτευτα κυριαρχικά μας δικαιώματα στα Δωδεκάνησα και σε ολόκληρο το Αιγαίο. Η διεθνής δικαιοταξία (ή ότι έχει μείνει απ’ αυτήν) έχει τη δυνατότητα και το χρέος να επιβάλει επιτέλους με κάθε πρόσφορο μέσο στην Τουρκία τη συμμόρφωση προς τους διεθνείς κανόνες και την έννομη τάξη. [Περισσότερα για τη νομική και πολιτική σημασία της απορρέουσας από τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 παραίτησης της Τουρκίας από τα δικαιώματά της στα Δωδεκάνησα βλέπε σχετικό δημοσίευμά μου στα «ΚΩΑΚΑ», έκδοση Πνευματικού Ομίλου Κώων «Ο Φιλητάς», τόμος ΣΤ΄, Αθήνα 1998, σελ. 394-407 ].