Η ΤΙΜΩΡΙΑ ΕΝΟΣ ΤΥΡΑΝΝΟΥ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΚΩ

Ας μη νομίζουμε πως μονάχα στις μέρες μας ο λαός  τιμωρεί την υπεροψία,  φιλαυτία, αυθάδεια, αμνημοσύνη κι εκδικητική μανία κάποιων πολιτικών, όπως επίσης  και την άσκηση παντός είδους αυταρχικής  και  τυραννικής από μέρους τους  εξουσίας. Απ’ τα πανάρχαια χρόνια όλοι οι λαοί έδιναν μάχες για την αποτίναξη - ακόμη και με αιματοχυσίες - κάθε πράξης ταπείνωσης και προσβολής του ανθρώπου και κάθε μορφής βίας και καταπίεσης, που τους αποστερούσε τα στοιχειώδη  δικαιώματα και τις ελευθερίες. Άπειρα είναι τα παραδείγματα απ’ την Παγκόσμια Ιστορία. Δεν είναι λίγοι επίσης οι τύραννοι, δικτάτορες  και βασανιστές, που συναντώνται και στο διάβα της Ελληνικής Ιστορίας. Ιδιαίτερα χρήσιμη για τον καθένα μας καθίσταται η αυτογνωσία, όταν αυτή απορρέει μέσα απ’ τη βαθύτερη εκμάθηση και διδαχή της τοπικής Ιστορίας.

            Ας  αντλήσουμε, λοιπόν,  διδάγματα  και απ’ τη δική μας, την κωακή ιστορία. Όσοι έχουν διαβάσει τα βιβλία μου: «Ιστορία της Νήσου Κω. Αρχαία-Μεσαιωνική-Νεότερη» (1990)  σελ. 149-150  και  «History of the island of Kos. Ancient-Medieval-Modern» (2013) σελ.152-153, θα θυμούνται φυσικά με ποιό τρόπο τιμώρησαν οι Κώοι τον τύραννό τους τον Νικία και όσοι δεν έτυχε να τα διαβάσουν, θα μάθουν απ’ την   παρακάτω   σύντομη εξιστόρηση πώς εκδήλωσαν οι κάτοικοι της Κω την περιφρόνησή τους στη λαομίσητη τυραννία.

            Απ’ τον Στράβωνα [ΧΙV,658] πληροφορούμαστε για κάποιο Νικία, που   υπήρξε τύραννος της Κω, ο οποίος έζησε την εποχή του Αυτοκράτορα  Οκταβιανού Αυγούστου. Ο Νικίας, λοιπόν, που καταγόταν από πλούσια οικογένεια και διατηρούσε καλές σχέσεις με τους ισχυρούς της Ρώμης ακόμη και με την Κικέρωνα, έγινε αφορμή, όταν του ανατέθηκε η διοίκηση του νησιού, να παραμείνει η Κως μακριά απ’ τις εμφύλιες  ρωμαϊκές ταραχές, προκαλώντας  μεγάλη καθυστέρηση στην προετοιμασία των πλοίων που είχε ανάγκη ο Βρούτος, ο οποίος, μάλιστα, έστειλε τρεις επιστολές στους Κώους, επιπλήττοντάς τους για την αργοπορία τους  αυτή.

            Όσο ζούσε ο Νικίας και ασκούσε την τυραννία του για 8 χρόνια περίπου στην Κω, έκοβε δικά του νομίσματα που απεικόνιζαν το πορτραίτο του, ενώ οι Κώοι αναγκάζονταν να τον κολακεύουν με πολλά εγκωμιαστικά επίθετα και να τον  προσφωνούν: «γιό του δήμου», «φιλοπάτριδα», «ήρωα», «ευεργέτη» και φυσικά «σωτήρα της πόλης»(!) [Βρέθηκαν σχετικές μ’ αυτόν τιμητικές επιγραφές ]. Ο μόνος που τόλμησε ν’ αντιπολιτευτεί τον Νικία ήταν ένας αξιοζήλευτος Κώος μουσικός και μάλιστα  κιθαρωδός, ο Θεόμνηστος, που κατά τον Στράβωνα έφερε την επωνυμία «ψάλτης». Ίσως αυτός να τόλμησε «να τα ψάλλει για τα καλά» στον Νικία.  Φαίνεται όμως  πως με τα καμώματά του ο Νικίας δεν υπήρξε καθόλου δημοφιλής στους Κώους.  Όπως μας αποκαλύπτει ο επιγραμματοποιός Κριναγόρας [Βλέπε Ανθολογία Παλατινή II,149 (Kριναγόρας XXXIV) και IX,81] σύγχρονος κι αυτός του Αυγούστου, αμέσως μετά το θάνατο του Νικία, που δεν γνωρίζουμε αν ήταν φυσικός ή βίαιος, οι Κώοι εκδήλωσαν τη βδελυγμία τους στη μισητή του τυραννία, με το άνοιγμα του τάφου του και την εγκατάλειψη του πτώματός του στην ύπαιθρο. Το επίγραμμα του Κριναγόρα σε μετάφραση λέει τα ακόλουθα:

                    «Μην πεις πως ο θάνατος είναι το τέλος της ζωής.

                      Για τους νεκρούς, όπως και για τους ζωντανούς,

                      υπάρχουν αρχές άλλων συμφορών.

                      Κοίταξε την τύχη του Νικία του Κώου.

                      Βρισκόταν ήδη στον Άδη,

                      αλλά το πτώμα του σύρθηκε στον ήλιο,

                      γιατί οι κάτοικοι της πόλης μετακίνησαν

                      τα στηρίγματα του τάφου του

                      κι έσυραν τον ταλαίπωρο

                      κακοθανατισμένο στον κολασμό!»

            Προτίμησαν, δηλαδή, οι Κώοι  να ιεροσυλήσουν,  προκειμένου να εκδικηθούν τον τυραννικό συμπολίτη τους Νικία. Ακόμη και ο Αιλιανός [Βλέπε Ποικίλη Ιστορία Ι, 29] αναφέρει την παράδοση που επικρατούσε αργότερα ανάμεσα στους  ντόπιους, σύμφωνα με την οποία, προτού ο Νικίας καταλάβει την αρχή, ένα πρόβατο απ’ το ποίμνιο που διέθετε ο ίδιος γέννησε λιοντάρι, γεγονός που προμάντευε  τη μελλοντική του τυραννία.

             

Δεν μπόρεσα να βρω αντίστοιχο παράδειγμα «μεταθανάτιας ποινής» εναντίον κάποιου τυράννου, προερχόμενης, τουλάχιστον, απ’ τον ευρύτερο νησιωτικό μας  χώρο, σαν αυτή που η  συνείδηση των Κώων πολιτών αναγκάστηκε να επιβάλει σ’ ένα νεκρό συντοπίτη τους.  

  

            Σήμερα, βέβαια, τα πράγματα έχουν εντελώς αλλάξει. Στα δημοκρατικά πολιτεύματα δεν εμπνέουν πια καμιά απολύτως εμπιστοσύνη τα τυραννικά καθεστώτα. Η δημοκρατία, ως το δοκιμασμένο λαοπρόβλητο πολίτευμα, είναι  εδραιωμένη σχεδόν παντού και φυσικά και στον τόπο μας. Το περί ηθικής και δικαίου αίσθημα των σημερινών πολιτών και οι πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές τους αντιλήψεις είναι αρκετά διαφοροποιημένες από εκείνες των αρχαίων προγόνων μας. Παραμένει μόνο αμετάβλητος ο  εγωπαθής, αυταρχικός, αλαζονικός, επιθετικός, ισοπεδωτικός  και εκδικητικός χαρακτήρας των ανθρώπων και περισσότερο εμφανής εκείνων που ασκούν μικρή ή μεγάλη εξουσία. Και ασφαλώς, βέβαια,  όχι  όλων.  Παρά μόνο των σκληροτράχηλων εξουσιαστών που  βασανίζουν τους λαούς της Γης, σκορπώντας τον τρόμο και την ανασφάλεια. Άλλωστε εξ αιτίας αυτών γίνονται στις μέρες μας και οι φονικοί πόλεμοι, ακόμα και οι λεγόμενοι «οικονομικοί πόλεμοι». Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι πως η τυραννία γίνεται απ’ την ίδια τη φύση της η μάνα της αδικίας, του ψεύδους και της δολιότητας. Προκαλεί  τη λαϊκή αγανάκτηση και κατακραυγή και οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια τους λαούς στην επανάσταση  και τους κάθε μορφής τυράννους στο έρεβος της αυτοκαταστροφής τους.